خانه لاری ها یزد
 

تاریخچه : خانه لاری ها و بادگیر آن، از بناهای تاریخی  شهر یزد به شمار می روند که متعلق به دوره قاجار می باشند. این بنا در سال 1375 هجری شمسی در فهرست آثار ملی ایران به  ثبت رسیده است.

در تحلیل سبک و معماری خانه لاری ها یزد می توان گفت که این بنا با توجه به منازل اعیانی دور خود ساخته شده است. منظور از منازل اعیانی دور منازلی می باشد که دارای دو بخش اندرونی و بیرونی بود و حیاط در مرکز ساختمان و بخش های اعیان نشین به شکل چهار فصل در اطراف حیاط قرار داشت.

از بخش شمالی خانه لاری ها برای اوقات زمستان و از بخش جنوبی خانه برای اوقات تابستانه استفاده می گشت که این قسمت شامل تالار و بادگیر است. هم چنین بخشی که برای اوقات پاییز در نظر گرفته شده است در ضلع شرقی خانه قرار داشت که شامل اتاق آیینه، مطبخ، سرداب و سایر فضا ها می شد. ضلع غربی خانه لاری ها هم  به عنوان بهار خواب کاربرد داشت.

مالک خانه لاری ها ی یزد شخصی به نام ابراهیم لاری بوده و این مکان  سال ها پیش به عنوان خانقاه نعمت اللهی مطرح بوده است. مساحت بنا در حدود 1700 متر است و زیر بنای آن برابر با 1200 متر مربع می باشد. خانه لار ی ها یکی از نمونه های زیبا و عالی منازل اعیانی قرن سیزدهم  به حساب می آمد که از جمله می توان به در ها، پنجره ها، ارسی ها و اتاق های آینه کاری و نقاشی شده آن اشاره نمود.

خانه های قدیمی شهر یزد با توجه به نوع شغل و تمکن صاحب خانه از دو بخش تشکیل می شد و هر بخش به فعالیت خاصی اختصاص داشت که خانه لاری ها هم از جمله این منازل بود. قسمت اندرونی خانه به منظور پناهگاه و مسکن محارم و قسمت بیرونی منزل به اسکان و پذیرایی مهمانان  مختص بود.

گاهی اوقات برای تفنن  اعضای خانواده اعیان، فضای هنری در خانه هایشان ایجاد می کردند. بدین صورت که برای تزئینات این فضا از آینه کاری یا گچ بری استفاده می شد. اتاق بخش آینه کاری خانه لاری ها در حدود 50 یا 60 سال پیش ساخته شده است.

 در حال حاضر، در خانه لاری های یزد موزه اسناد و مدارک برپا شده است.

منبع : نشاط آوران

تاریخچه : از خصوصیات شهر سازی قدیم یزد وجود کوچه ها و گذرهای سرپوشیده ای است که به آن ها ساباط می گویند. وجود این کار باعث می شد که مردمان گرمازده دمی در زیر سایه ساباط ها از تابش خورشید درامان بمانند. در حقیقت ساباط های یزد به عنوان یکی از مکان های دیدنی و تاریخی شهر یزد مطرح است.

معنای لغوی ساباط چیست؟ در حقیقت ساباط، دالان و سقفی است که بر روی کوچه ها و محلات عبور ایجاد می شود. معماران یزدی علاوه بر این که تمام جوانب ساخت درون منزل را می سنجیدند ویژگی های جالب توجهی را با توجه به نیاز ها و شرایط اقلیمی و فرهنگی مردمان منطقه فراهم می نمودند.

ساباط ها را می توان از ویژگی های معماری زیست بوم های گرمسیری و کویری بر شمرد. یکی از مزایای کاربرد ساباط ایجاد سایه و محلی خنک برای رهگذران می باشد. در تابستان به دلیل نیمه پوشیدن ساباط، کوران هوایی صورت می پذیرد که این کار باعث خنک شدن هوای درون ساباط می شود.

بخاطر نوع ساخت ساباط، در زمستان نیز  به گرم شدن  هوای درون آن کمک شایانی می کند. در واقع ساباط ها سبب یکپارچگی و استواری خانه های کناریشان نیز هستند که خانه ها را در برابر نیروهایی که از فشار سازه وارد می شود، محافظت می نمایند.

در قسمت ورودی برخی از کوچه های بن بست شهر یزد دری محکم قرار داده شده که افزایش فضای امنیتی برای ساکنان کوچه فراهم گردیده شده که به آن دربند گفته می شود. در هر دربند چند خانوار سکونت داشتند.

این بنا های تاریخی به گونه ای قرار داده شده اند که عابر در حین حرکت خود در یک توالی مناسب در فضای سایه قرار می گیرند.

ساباط شهر یزد را برای افزایش حس همسایگی و همبستگی محله ای، در ورودی چند خانه مجتمع  مستقر نمودند.

هم چنین در تقابل با وزش باد های موسمی ساباط ها را نیز گذاشته اند. به طور عموم از پشت بام ساباط ها برای استفاده واحدهای همجوار استفاده می نمایند که در برخی از آنان به شکل اتاقی مشرف به کوچه نمایانگر می شوند.