با توجه به تاریخچه اصفهان و سخنان شیندلر، پل خواجو اصفهان برروی خرابه های پل قدیمی حسن بیک که به زمان تیموری باز میگردد ساخته شده است. پل قدیمی حسن بیک توسط پادشاه اصفهان به نام حسن بیک ترکمان پایه گذاری شد و به صورت ناتمام باقی گذاشت.
در زمان صفویان به دستور شاه عباس دوم، پل حسن بیک تکمیل شد و به دلیل اینکه این پل راه ارتباطی محله حسن آباد را با رودخانه برقرار می کرد به نام پل حسن آباد شهرت یافت. بدین ترتیب درباره نام فعلی این پل گفته های بسیاری بیان شده و یکی از گفته ها برای نامگذاری پل خواجو این بوده که نجیب زادگان و اشراف در این محله سرسبز و خوش آب و هوا زندگی خود را می گذراندند و این نام به این جهت که به معنی نجیب زاده است انتخاب شده است.
شاردن فرانسوی در رابطه با معماری پل خواجو اصفهان می گوید که پلان این پل دارای دوقسمت می باشد:
- قسمت تحتانی پل: این قسمت دارای 21 دهانه بوده و جنس به کار رفته در آن ها از سنگ می باشد و توسط حسن بیک ساخته شده است. در قسمت زیرین این پل از سنگ های بسیار بزرگی استفاده شده که بر روی آن ها حروف یونانی آلفا، بتا و دلتا دیده شده که مربوط به عمارت ییلاقی اردوان اشکانی بوده که به اینجا آورده شده است. این قسمت پل دارای طول تقریبا 133 متر و عرض 12 متر می باشد.
- قسمت فوقانی پل: این طبقه شبیه سی و سه پل است و برای عبور راحت تر از رودخانه در مواقع سیلابی ، آجر به کار برده شده است. این قسمت در دوره صفویه و به دستور شاه عباس اضافه شده است.
ایوان و نشیمن گاهی در روی پل فوقانی دیده می شود که یکی در جهت معبر و دیگری به سمت روخانه زاینده رود است. دالانچه ای برای عبور و مرور در فضای میانی دو ایوان وجود دارد. این مسیر عبوری، عمارت بیگلر بیگی را به دو بخش غربی و شرقی تقسیم می کند.
عمارت بیگلر بیگی دارای 4 طبقه بوده است. در این عمارت اتاق ها و گوشواره های زیبایی به جهت خوشگذرانی و تفریح شاه در نظر گرفته شده بود. در طبقات این عمارت تزئینات و نقاشی های زیبایی دیده می شود.
در وسط دهانه های پل تحتانی ستون های سنگی حدود 22 متر دیده می شود که برای جلو گیری از فشار آب قرار داده شده اند.
پل خواجو اصفهان علاوه بر عبور و مرور به عنوان سد و بند هم کارایی داشت. از آب سد برای آبیاری باغ های اطراف پل استفاده می شد. زیبایی های این پل آن چنان بوده است که شاعرانی همچون صائب تبریزی و مولانا سایرای مشهدی در وصف آان به سرودن شعر پرداخته اند.
منبع : نشاط آوران
