تاریخچه : موزه آب یزد یکی از بی نظیر ترین موزه های آب دنیاست که در خانه کلاهدوزهای سابق احداث شده است. بنای خانه کلاهدوزها توسط تاجری مشهور به نام سید علی اکبر کلاهدوز در سال 1312 هجری قمری ساخته شد.

بنای موزه آب که یکی از با ارزش ترین آثار معماری شهر یزد است در سال 1379 هجری شمسی زمانیکه نخستین همایش بین المللی کاریز در آن جا برگزار شد، به عنوان موزه آب مطرح گشت. از ویژگی های بارز این بنای تاریخی می توان به 5 طبقه بودن آن و عبور یک رشته کاریز صد ساله از میانش اشاره نمود.

برای آگاهی و مطالعه در زمینه های مختلف مربوط به آب، موزه آب یزد محل مناسبی برای پژوهشگران می باشد.

از جمله لوازم  و ادواتی که در این موزه نگهداری می شود می توان به:

• حفر قنات ها
• اندازه گیری حجم آب
• وسایل تأمین روشنایی قنات
• مدارک خرید و فروش آب به همراه اسناد و وقف نامه های قدیمی
• کتابچه میراب ها
• ظروف نگهداری و جابجایی آب

 اشاره نمود که در معرض دید عموم قرار گرفته اند.

چاه خانه ای در پشت بام خانه کلاهدوزها تعبیه شده که از طریق چرخ چاه از آن آب خارج می نمودند و آب انبار خانه طبقه همکف را پر می نمودند.

خانه کلاهدوزها دارای  سه بخش زیر زمین، پایاب و طبقه همکف می باشد. از ویژگی های بارز این بنا ایجاد راهرو هایی زیبا و مناسب با شئونات فرهنگ سنتی در یزد است.

نقش های گچ کاری بنای خانه به نقوش گیاهی معروف می باشد که نشان دهنده گل ها، گیاهان و حیواناتی است که در کاشی های طبیعت خشک کویر صورت گرفته است. از کاهگل بسیار ظریف در زمینه این گچ کاری ها استفاده شده است.

از سرداب خانه کلاهدوز ها برای ذخیره میوه و مواد غذایی در فصل تابستان  استفاده می شد که به خاطر وجود حوض و قناتی بود که باعث شده بود این مکان 14 درجه اختلاف دما با محیط داشته باشد. محل شستن ظروف و البسه، پایاب نام داشت.

منبع  : نشاط آوران

تاریخچه : یکی از آثار مولانا ضیاء الدین حسین رضی فرزند شرف الدین یزدی، مدرسه ضیائیه یزد است که در سال 631 هجری قمری بنیان نهاده شد و کار اتمام آن توسط پسرانش در سال 705 هجری قمری صورت گرفت. این مدرسه به زندان اسکندر شهرت دارد.

مدرسه ضیائیه در محله فهادان و در مجاورت بقعه دوازده امام بنا شده است.  رواق هایی در اطراف مدرسه مشاهده شده و محرابی در شبستان مدرسه وجود دارد. چاهی در اطراف مدرسه ضیائیه با قطر حدود دو متر قرار دارد که منتهی به سردابی با عمق حدود 5 مترمی شود. از جمله آثار به جا مانده از بنای اولیه ساختمان می توان به حوضی قدیمی در کف سرداب اشاره کرد.

از خصوصیات عصر مغولی می توان معماری مدرسه ضیائیه یا زندان اسکندر یزد را عنوان نمود. تزئینات کاشی کاری در این بنا مشاهده نشده و تنها آثاری که مدرسه ضیائیه را برپا نگه داشته آثار باقی مانده از خشت خام بوده است.

گنبد مدرسه ضیائیه یزد سراسر از خشت خام ساخته شده که در آن تزئینات و آرایش گچبری با آبرنگ طلایی و لاجوردی به کار گرفته شده بود که هم اکنون بر روی گچ سفید دیوار بخش هایی از آن بر جای مانده است.

هریک از اندازه طولی اضلاع چهار دیوار گنبد معادل 8,8 متر است. هم چنین ارتفاع بقعه و فاصله دهنه آن به ترتیب 18 و 9,5 متر می باشد. باعث تأسف است که اثر چندانی از کتیبه های چهار دیوار درونی گنبد باقی نمانده است.

روایت هایی درباره قدمت ساخت مدرسه ضیائیه یزد مطرح است که عده ای آن را مربوط به زمان حمله اسکندر مقدونی به ایران می دانند که از این بنا به منظور زندان استفاده می گردیده اما در طی تاریخ و با گذشت زمان به عنوان مدرسه تغییر کاربری داده است.

هم چنین در تاریخ جدید یزد ذکر شده که در پیرامون مدرسه ضیائیه درگاه بلند، دو مناره مرتفع و باغچه مشجر بوده که روبروی آن زاویه، کتابخانه و حمام ساخته شده بود.

منبع : نشاط آوران

آب انبار شش بادگیر یزد

آب انبار شش بادگیر شهر یزد، شامل دو ورودی در دو سمت شمال و جنوب است که برای دسترسی به راه پله های ورودی از دو سمت مخزن که در امتداد هم اند می توان راه پیدا نمود. راه پله ها دارای دو قسمت روباز و سر پوشیده می باشند که در ابتدای بخش سرپوشیده سردر ورودی مشاهده می شود. از بخش ورودی جنوبی و با طی کردن 55 پله می توان به مخزن رسید.

یک هشتی با کف آجر فرش در جلو سردر پله های میانی وجود دارد. پلان مخزن آب انبار به شکل مدور بوده که بر رویش 6 بادگیر هشت وجهی قرار داده شده است. نیمی از بادگیر ها متعلق به بنای آب انبار یزد و نیم دیگر مربوط به زمان ترمیم و بازسازی بنا می باشد. اگر کمی نظاره گر شکل ساخت بادگیر ها باشید، متوجه خواهید شد که تعدادی از بادگیر ها با بقیه متفاوت بوده، که بادگیر های جدید به دست هنرمندان استاد علی سیاه و استاد غلامرضا ساخته شده اند. از آن جا که شهر یزد به عنوان شهر کویری مطرح است وجود آب انبار در این نوع شهر ها بیش از هر جای دیگر احساس می شود.

حجم مخزن آب انبار شش بادگیر یزد دو هزار مترمکعب، ارتفاع آن 6,12 می باشد. شیر مخزن در بخش ورودی شمالی است. با توجه به نسبت مخزن شیر، دو ورودی آب انبار قرینه هم می باشند. دو عدد شیر در مخزن مشاهده می شود که یکی برای استفاده مسلمین و دیگری برای مذهب زرتشتی است. پلان گنبد آب انبار شش بادگیر تخم مرغی شکل است. بادگیرهای آب انبار دارای ارتفاع 10 متر می باشند.

شش بادگیر آب انبار به دلیل شرایط اقلیمی و با توجه به جهت باد به شکل هشت وجهی و در این ناحیه هستند. بعلت وجود شش بادگیر این نام بر روی آب انبار گذاشته شده است. در شهر بادگیر ها (یزد) بیش از 75 آب انبار وجود دارد. که مهم ترین آن ها آب انبار شش بادگیر می باشد.

منبع : نشاط آوران