صنایع دستی شیراز، محبوبیت خاصی در بین گردشگران ایرانی و  خارجی دارند و نمادی از زیبایی های شهر شیراز هستند. با گذر از بازارهای قدیمی شیراز مانند بازار وکیل، آثار هنری زیبای که توسط هنرمندان خوش ذوق شیرازی ساخته شده به چشم میخورد، که در شهر شیراز و حومه آن تولید می شوند، می توانید این آثار ارزشمند را به همراه سوغات شیراز برای اقوام خود بیادگار ببرید. عشایر و روستائیان استان فارس، آثار هنری و صنایع دستی زیبایی را خلق می کنند که محل عرضه ی آن ها شهر شیراز است. از شاخص ترین صنایع دستی شیراز که زبانزد عام و خاص هستند، میتوانیم به قالی، گلیم، گبه، جاجیم، خاتم کاری، منبت کاری اشاره کنیم. که در ادامه شرح مختصری از هر کدام را آورده ایم.

دیگر صنایع دستی شهر شیراز عبارتند از:

• سفالگری
• مینیاتور
• رند (نوعی گلیم)
• منبت کاری
• قلمزنی
• شیشه کاری
• رنگرزی

گلیم شیراز

گلیم، نوعی کف پوش گرم و نرمی می باشد که توسط دار بافته می شود و ترکیبی از پشم گوسفند و بز یا نخ ابریشمی آن را تشکیل می دهد. همچنین یکی از اولین دست بافته های بشر بشمار می آید. قدیمی ترین گلیم موجود در ایران به دوران اشکانیان باز می گردد.

استان فارس در زمینه بافت گلیم از شهرت خاصی برخوردار است. یکی از فعالیت های زنان و دختران روستایی و عشایر قشقایی بافت گلیم است. بافندگان برای بافت گلیم، از نقشه های خاصی استفاده نمی کنند و بیشتر یک مدل ذهنی است که از نسل های پیشین، سینه به سینه انتقال یافته است و تنها یکسری تغییرات جزئی در چارچوب آداب و رسوم داشته اند. با ورود هنر گلیم بافی به شهرها تا حدودی بافت گلیم با نقشه های معین انجام می شود.

گلیم قشقایی که براحتی در بازار های شیراز یافت می شود، یکی از محبوب ترین صنایع دستی شیراز بشمار می آید، که مورد توجه ایرانیان و توریستان خارجی است. از گلیم بعنوان وسیله ای تزئینی، کف پوش، روانداز، کیسه، خورجین و ... استفاده می شود.

از آنجا که در یک گلیم خوب، مهم ترین مساله ثبات رنگ است، لذا در هنگام خرید گلیم، اطمینان از ثابت بودن رنگ خامه های مصرفی ضرورت دارد. لازم به توضیح است گلیم هایی که خامه آن به طرز صحیح رنگرزی نشده و دو بار شسته نشده باشد، به آسانی رنگ خود را از دست می دهد. برای حصول اطمینان از این که خامه های گلیم به طور صحیح رنگرزی شده و دارای ثبات لازم است، کافی است پارچه سفید نمناکی را محکم روی قسمت های رنگی آن بکشیم. چنان چه رنگ را منتقل نکند، این امر موید دقت در رنگرزی خامه و ثبات رنگ آن است. سبکی وزن گلیم یکی دیگر از ویژگی های آن بشمار می رود. به این معنا که هر چه وزن گلیم، سبک تر باشد مرغوبیت بیشتری دارد و همین امر نشان میدهد که برای بافت آن از تار و پود ظریف تری استفاده شده است.

فرش و قالی شیراز

در تجارت فرش، تمام قالی های بافته شده در استان فارس به قالی شیراز معروفند. قالی و فرش شیراز محبوبیت و شهرت جهانی دارد. قالی نوعی کف پوش است که از الیاف پنبه ای یا پشم و بعضی اوقات ابریشم بافته می شود. در استان فارس بافندگی، هنر روستائیان و عشایر است. یکی از فعالیت های عمده ی عشایر قشقایی و ایل خمسه، بافتن قالی است. قالی های شیراز از لحاظ مشخصات فنی مانند نوع گره، چله کشی، دار، رجشمار، ابعاد و نحوه ی پود کشی منحصر بفرد هستند.

از نظر ویژگی های ظاهری به دو نوع اصلی تقسیم می شود:

• فرش هایی که توسط عشایر بافته می شوند و طرح آن ها یک نقشه ذهنی و بیشتر اشکال هندسی ذهنی هستند، همچنین کمتر دستخوش تغییر شده اند.
• فرش هایی که طرح آن ها منظم، منسجم، متقارن و ذهنی بافی کمتر است. بجای طرح های هندسی از شاخ و برگ-گل و گیاه استفاده می شود. رایج ترین نقش هایی که می توانیم ببینیم ماهی درهم، بته ای، گیاهی و افشان است.

علاوه بر دو نوع معرفی شده نقش هایی همچون وزیر مخصوص، قالی های عکسی و تخت جمشید در شیراز به چشم میخورند. رنگ های استفاده شده در قالی شیراز غالباً لاکی، صورتی، سرخابی، ارغوانی، قهوه ای، سفید، دوغی، طلایی، آبی، سرمه ای، انواع سبز و زرد می باشد.

برای دیدن فرش های گرانبهای استان فارس می توانید سری به موزه های شیراز بزنید و از نزدیک این آثار فاخر را ببینید.

گبه شیراز

گبه یکی دیگر از دست بافته هایی است که عشایر فارس برای مصرف خود می بافند. گبه نوعی قالی از جنس پشم چهارپایان و پرزهایی به طول حداقل یک سانتی متر و سه تا هشت پود در هر ردیف است. یکی از تفاوت های گبه با قالی در اندازه ی همین پرزها و تعداد پودها می باشد.

گبه از نظر اندازه به سه دسته تقسیم می شود:

• گبه در اندازه ی فرش
• گبه در اندازه ی قالیچه
• گبه در اندازه ی پتو

 که با توجه به نوع مصرف اختلافات جزئی در بافت دارند.

گبه های قشقایی معمولاً تنوع بسیاری در رنگ و نقش دارند، بر خلاف گبه های سایر نقاط ایران که خود رنگ هستند. گاهی گبه های شیراز با ترکیب رنگ های محدود به چشم می خورند. نقش و طرح گبه میراثی از گذشتگان و یا ابداعی است. شیر طرح محبوب عشایر قشقایی شیراز است، که از لحاظ باستانی اهمیت زیادی دارد و نماد جوانمردی است. همچنین الهام گرفته از حضور شیر در دشت های اطرافشان می باشد. دیگر طرح های استفاده شده ترنج، ستاره، لچک، نقش خشتی، نقش حیوانات و.... است.

این گبه های زیبا را  می توانیم با اندازه های 100*200 و 200*115 در بازار های شیراز ببینیم و بعنوان یادگاری از شیراز برای خود و عزیزانمان ببریم.

جاجیم شیراز

با عبور از بازار قدیم شیراز کیف وکفش ها، روانداز و پارچه هایی می بینیم که به آن ها جاجیم می گویند. عشایر معمولا جاجیم را برای پوشاندن اثاثیه و رختخواب های خود می بافند و از این رو نام محلی آن «پوشن» است. جاجیم شیراز در رنگ های مختلف بافته می شود و در بافتشان بیشتر رنگ های روشن بکار برده می شود.

نقش های بکار رفته در جاجیم های شیراز شطرنجی، کنگره، حوض، لوزی و ... هستند. در این میان دست بافته هایی به چشم می خورد بصورت گل برجسته و سوزنی که خاص عشایر فارس است، شباهت بسیاری با گلیم ها دارند با این فرق که قسمت هایی از آن ها برجسته است.

خاتم کاری شیراز

هنر خاتم کاری در ایران ریشه ای کهن دارد. خاتم کاری هنر اکثر شهرهای ایران است، ولی شیراز در این زمینه زبانزد خاص و عام است. میتوان یکی از ارزشمندترین صنایع دستی شیراز را خاتم کاری دانست. علت برتری خاتم های شیراز تفاوت در مراحل انجام کار است. قدمت این هنر به دوران صفوی باز میگردد و بهترین نمونه آن مسجد جامع عقیق شیراز می باشد.

خاتم سازی نوعی هنر ظریف است، که سطح اشیای چوبی را با مثلث های کوچک به شکل موزائیک می آرایند. مواد اولیه ی خاتم سازی چوب عاج، استخوان، برنج و طلا  است. هر چه دقت و ظرافت این طرح ها بیشتر باشد و منظم تر باشند، خاتم مرغوب تر است. فاکتور دیگر تأثیر گذار بر مرغوبیت خاتم کاری، کیفیت مواد اولیه کار است. مرغوبترین خاتم ها "پره وارو" و "سیم" هستند.

بسیاری از توریستان به دنبال این صنایع دستی زیبا هستند که معمولاً بروی جعبه طلا، جعبه آرایشی، قاب عکس، آینه و .. بکار رفته است.

منبت کاری شیراز

منبت کاری در شیراز رونق بسیاری دارد و در دنیای امروز نیز برای هنر منبت ارزش و اهمیت خاصی قائل هستند. هنر کنده کاری و طراحی بر اساس یک نقشه مشخص بر روی چوب را منبت کاری می گویند. این هنر در شهر آباده از استان فارس قدمت طولانی دارد، بطوری که با توجه به آنچه درباره گذشته تخت جمشید آمده حاکی از آن است که ستون های تخت جمشید توسط تیرهای چوبی منبت کاری پوشیده شده امّا طعمه آتش شده اند. منبت با توجه به قابلیت هایی که دارد میتواند یک چوب ساده را به یک وسیله زیبای تزئینی تبدیل کند و ارزش آن را چند برابر نماید. این هنر زیبا را میتوانیم بر روی ظروف، مبلمان، صفحات شطرنج، میز و جعبه ها مختلف ببینیم. حتی منبت در هنرهای حجاری و گچ بری هم استفاده شده است.

شیشه گری شیراز

هنر اصیل شیشه گری و یا دمیدن در شیشه یکی از سخت ترین و پر زحمت ترین هنرهای دستی است. شیراز را مهد شیشه و شیشه کاری می دانند، از ساختمان های تاریخی که هر کدام مزین به شیشه های رنگی و زیبا گشته اند تا ظروف شیشه ای که هر کدام ابتدا با دمیدن و بعد با طراحی و تراشکاری به عمل می آیند. این هنر از زمان هخامنشیان تا امروز رواج داشته و دارد. در سفر به شهر زیبای شیراز از سوغاتی های بی نظیر و ناب شیرازی نیز فراموش نکنید. می توانید برای تهیه ی ظروف شیشه ای به کارگاه ها و بازارهای موجود در شیراز اعم از بازار بزرگ وکیل، بازار حاجی و ... سری بزنید.

منبع : نشاط آوران

در این قسمت میخواهیم شما را با صنایع دستی تبریز، یکی از زیباترین شهرهای ایران آشنا کنیم. کشور عزیزمان ایران، شهرهای گوناگون با فرهنگ و هنرهایی زیبا در دل خود جای داده است، تبریز هم شهری زیباست که صنایع دستی و هنرهای زیبایی را به جهان ارائه کرده است. شهر تبریز سال هاست که در زمینه صنایع دستی جز چند شهر اول ایران در این حوزه می باشد. با خرید صنایع دستی و سوغات تبریزمیتوانیم خاطرات زیبای سفرمان را همواره به یاد داشته باشیم. همچنین با بازدید صنایع دستی شهر تبریز علاوه بر لذت خرید، مشوق خوبی برای هنرمندان این صنایع زیبا خواهیم بود. معروف ترین صنایع دستی تبریز فرش و قالی، چرم دوزی، گلیم بافی، سفالگری و محصولات سرامیکی است. در ادامه توضیح مختصر و عکس صنایع دستی تبریز را آورده ایم.

سایر صنایع دستی های تبریز که میتوان به آن اشاره کرد:

• جاجیم بافی
• رنگرزی سنتی و چاپ کلاقه ای
• سوزن دوزی و رودوزی
• حصیر بافی
• طراحی سنتی و نگارگری
• صحافی و جلد سازی سنتی
• گیوه دوزی و چاروق دوزی
• تابلوهای ترام سنگ
• زیورآلات و جواهرات
• سبد بافی کشکسرای مرند
• معرق کاری و کاشی معرق
• نقره سازی و نقره کوبی

فرش و قالی تبریز

قالی ایران، در سطح جهانی شهرت بسیاری دارد ولی از میان شهرهای ایران قالی تبریز شناخته شده تر می باشد، بطوری که به تبریز لقب شهر جهانی صنایع دستی و بافت فرش داده شده است. قالی بافی یکی از صنایع دستی استان آذربایجان شرقی می باشد که قدمتش به دوران سلجوقیان و ایلخانیان باز می گردد، پس از دوران تکاملی آن همزمان با تیموریان و بعد به دوران صفویان می رسد. در زمان صفویان طرح هایی چون گل و بوته، سجاده ای، حیوانات، لچک و ترنج، مخصوصاً نقش گل شاه عباسی رواج یافت و برای بافت از نخ های ابریشمی استفاده میشد که ظرافت خاصی را به آن داده و آثار نفیسی خلق شد. بسیاری از این آثار ارزشمند که از گذشته بجا مانده است را میتوان در موزه های مشهور دنیا بازدید کرد.

هنرمندان آذربایجانی نقش به سزایی در احیا و حفظ قالی بافی در ایران داشتند. بافت قالی همچنان در بسیاری از روستاها و شهرهای استان آذربایجان رواج دارد. علاوه بر اینکه این آثار ارزشمند به بازارهای داخلی هم عرضه می شوند، بخش مهمی از صادرات ایران نیز به قالیچه ها و قالی تبریز اختصاص دارد. پیشنهاد می کنم برای خرید و بازدید از این فرش ها و تابلو فرش های زیبا به بازار مظفریه تبریز مراجعه کنید.

ایده ی جدیدی که با فرش های تبریز ادغام شده است هنری به نام چرم فرش است که شهرت بسیاری پیدا کرده است. این فرش ها که ادغام فرش و چرم و ورنی است بعنوان زیرانداز تزئینی و فرش و ... استفاده می شود و با دکوراسیون خانه های امروزی هماهنگی دارد.

ورنی بافی تبریز

ورنی بافی یکی دیگر از صنایع دستی استان آذربایجان شرقی می باشد که متعلق به عشایر این استان است. نام دیگر ورنی بافی، به زبان آذری سوماک نامیده می شود. ورنی بافی نوعی فرش بدون پرز و یا گلیم است که یک رو دارد، در واقع ورنی نه گلیم و نه فرش است. این هنر زیبا به دلیل اینکه هم ظرافت فرش را دارد و هم سادگی و سبکی گلیم، طرفداران زیادی پیدا کرده است. این زیرانداز به روش پود چینی (گذراندن پود اصلی از تار و پیچاندن نخ به دور نخ های تار) بافته می شود. استادان قالی بافی قدمت این هنر با ارزش را به چند صد سال پیش تخمین زده اند اما به طور دقیق نمی توان تاریخ و دوران مشخصی را برای بروز این هنر پیدا کرد. این زیرانداز زیبا در مناطق اهر و ارسباران، توسط زنان عشایر آن منطقه بافته می شود و به همین دلیل شهرت آن به عنوان ورنی بافی عشایر است.

هنر ورنی بافی، دارای نقش خاص و بافتی منحصر به فرد است. نقوش و طرح های بافته شده در هنر ورنی بافی به استادان بافنده آنان و فرهنگ عشایری باز می گردد. زنان و دختران عشایر کوچ رو به دلیل مشغله کاری کمتر می توانند ورنی های منقوش را ببافند. رنگ آمیزی و طرح های استفاده شده در این سوغاتی بی نظیر بر گرفته از باور، اعتقادات، روحیات، فرهنگ و هنر مختص عشایر است. در رنگ های لاکی، سورمه ای، کرم، سفید، پیازی و آبی روشن به چشم می خورد. نقوش برگرفته شده از حیوانات به صورت حاشیه و یا مرکزی استفاده می شود، دیگر نقش ها از طبیعت به صورت برگ و گل، ترنج و ... الهام پذیر هستند. برای تهیه و بافت ورنی مواد لازم از جمله پشم، پنبه، ابریشم، کنف و موی حیوانات هستند. از نظر ظاهر به قالی شباهت دارد و از نظر بافت، شبیه به انواع گلیم است.

چرم تبریز

چرم تبریز، پیشینه ی پرآوازه ای در کشور ایران دارد، در شهر تبریز تولیدکنندگان بسیاری مشغول به این حرفه هستند. از جمله مهمترین فرآورده های ساخته شده از چرم در این استان کفش است. کفش چرم تبریز جایگاه بالایی در ایران و حتی خارج از آن دارد و بعنوان یک برند با کیفیت شناخته شده است. پیشنهاد میکنم با خرید کیف و کفش یا دیگر فرآورده های چرمی تولید شده تبریز، قسمتی از هنر و صنایع دستی تبریز را به همراه خود داشته باشید. برای تهیه محصولات چرمی دست دوز تبریز بهتر است به بازار کفش در بازار تاریخی تبریز سری بزنید.

گلیم بافی تبریز

گلیم بافی تبریز، یکی دیگر از صنایع دستی شهر تبریز است که رواج بسیاری در این منطقه و آذربایجان دارد. گلیم در دسته ی صنایع زیرانداز محسوب شده و از پشم گوسفندان، ابریشم، موی بز بافته می شود. معروف ترین گلیمی که در تبریز به چشم می خورد گلیم شاهسون است. مشخصه ظاهری گلیم شاهسون، وجود نگاره های بزرگ و برجسته است که با نوارهای باریک و پیچیده از هم جدا شده اند و رنگ های ملایمی مخصوصا صورتی، سبز، درصد کمی قهوه ای و آبی تیره به چشم می خورد. با نگاه به گلیم های خطه آذربایجان، میتوان فهمید تفاوت بسیاری از لحاظ ظاهر در گلیم های بافته شده اقوام مختلفش است. گلیم دورو یا ساده و گلیم سوماک که «ورنی» هم به آن می گویند دو نوع گلیم است که در تبریز عرضه می شود. گلیم در ابتدا به منظور روانداز، زیرانداز، کف پوش و .. استفاده می شد، اما اکنون بعنوان یک پوشش مدرن در خانه ها استفاده می شود.

سفال و سرامیک تبریز

محصولات سفالی و سرامیک (به سفال سفید معروف است) یکی از صنایع دستی رایج تبریز است علاوه بر تولید در تبریز، کارگاه های تولید آن در شهر زنور هم قرار دارد. همچنین در شبستر، سفال گری قدمت طولانی دارد و در تبریز میتوان این آثار ارزشمند را یافت. سفال و سرامیک تبریز از نوعی خاک مرغوب تولید می شوند. برای بازدید از آثار سفالی میتوانید به موزه ی سفال تبریز مراجعه کنید، این موزه خانه علوی است جایی که شما میتوانید در کنار بازدید یک اثر تاریخی زیبا، این سفال های زیبا را ببینید. حتما بعنوان یادگاری و سوغات در سفر به شهر تبریز سفال های زیبایش را به ارمغان ببرید. همچنین مجسمه های سفالی ساخته را میتوانید در موزه مشروطه تبریز بازدید کنید.

قلمزنی تبریز

قلمزنی یک هنر بسیار زیبا و با ظرافت است که می توان آن را اینگونه معنا کرد، کنده کاری و کندن نقش بر روی ظروف فلزی از جمله مس، طلا، نقره، برنج و ... . قدمت این هنر به سکاها و سیت ها می رسد که نژادی آریایی داشته اند در اصل هنر قلمزنی به دوران پیش از تاریخ باز می گردد و همچنان ادامه داشته است (دوران مادها، هخامنشی، سلوکی، اشکانیان، ساسانیان و ...). قلمزنی در ایران بر پایه دو سبک می چرخد اول سبک تبریزی و دوم سبک اصفهانی؛ در سبک تبریز ما شاهد حرکت و فشار مچ دست هستیم و در سبک اصفهانی نقوش با استفاده از کچش کاری بوجود می آیند. به همین سبب قلمزنی به سبک تبریز دارای عمق و برجستگی های کمتری می باشد، قلمزنی تبریز دارای سطحی صاف، کم عمق و ظریف است.

از آنجا که زیرساخت مناسب و باکیفیت، شرط اصلی برای انجام و ارائه یک کار قلمزنی با کیفیت بالای هنری است، لذا زیرساخت انتخابی برای قلمزنی می بایست کاملا بی عیب و نقص بوده، دارای ناخالصی نباشد و فاقد خلل و فرج و عیوب مشهود و حتی نامشهود با چشم غیر مسلح باشد. استفاده از قلم های معمولی و رایج و نیز قلم هایی که دارای نقوش ساده و درشت است، از ارزش کار قلمزنی می کاهد و لذا هر چه طرح ها و نقوش جدید و ابتکاری بوده و از قلم هایی که توسط خود هنرمند ساخته می شود، در کار قلمزنی استفاده شود و نیز هر چه این قلم ظریف و نقوش با ظرافت همراه باشد بر ارزش کار افزوده می شود. استفاده از طرح های صورت و چهره و نیز استفاده از خط و همچنین این که اثر قلم زنی دارای سطوح کاری مختلف و متعدد باشد بر ارزش و اعتبار کار می افزاید.

عملیات تکمیلی کار قلمزنی نظیر واکس کاری، پولیش و ... نیز همانند قلمزنی از اهمیت برخوردار است، لذا واکس کاری بی نقص و پولیش صحیح کار نیز بر ارزش یک اثر قلمزنی می افزاید. هر چه طرح ها و نقوش قلمزنی شده مفصل تر بوده، با جزئیات بیشتری همراه باشد و ضمنا سطح یا سطوح بیشتری از داخل و خارج کار را در بر گیرد، بر ارزش کار افزوده می شود.

سبد بافی کشکسرای مرند

شهرستان مرند دارای سبد بافی اصیل و ارزشمندی است. این سبدبافی ها در سال 1394 ثبت ملی شده اند. یکی از دلایل ثبت این هنر قدمت طولانی آن است که در گذشته تنها در مرند و روستای توابع آن این هنر وجود داشته است. امروزه به علت تغییر نیازها از سبدبافی ها کمتر استفاده می شود و این هنر در خطر قرار گرفته است امّا همیشه این هنر برای گردشگران و مسافران این استان مورد توجه بوده است به طوری که به عنوان یک اثر ارزشمند آن را برای سوغات با خود به همراه می بردند. در بافت سبدبافی ها از چوب بسیار ظریف موسون بهره میگیرند این در صورتی است که در مرند، کشکسرا، بناب و بهرام از ساقه ی گندم در ساخت سبد ها استفاده می کنند. بعلاوه یکی دیگر از نکات ارزشمند این سبد بافی ها استفاده از رنگ های طبیعی در تزئینات آنها می باشد. در سفر به آذربایجان شرقی از خرید و به یادگار آوردن این سبدهای مرندی فراموش نکنید.

منبت کاری در تبریز

منبت کاری یکی دیگر از هنرهای استان هنرپرور تبریز می باشد. اشیاء مختلفی را می توان یافت که مزین به منبت کاری هستند، البته که در شهر تبریز می توانید منبت کاری را در ساختمان بناهای تاریخی نیز مشاهده کنید. در بناهای تاریخی از جمله در، پنجره، محراب، منبر، میز و ... را می توان از نزدیک نظاره کرد و با هنر ناب منبت کاری آشنا شد. منبت کاری یکی از هنرهای پر زحمت و دارای ظرافت است که استادان حرفه ای آن را از مواد اولیه ارزان و ساده بوجود می آورند. منبت کاری هنری است ترکیبی از کنده کاری و حکاکی بر روی چوب که موجب نقش برجسته های زیبا می شود. این نقوش طرح های اسلیمی، خطوط کوفی و ... می باشند. اگر به عنوان یادگار می خواهید قطعه ای از این هنر اصیل ایرانی را به همراه با خود ببرید می توانید از اشیائی همچون تابلوهای منبت کاری شده، جعبه های گوناگون، وسایل لوکسی همچون عصا، صفحه و مهره های شطرنج، ساعت، و صدها لوازم تزئینی دیگر ... خریداری کنید.

برای خرید صنایع دستی تبریز می توانید به بازار بزرگ تبریز، فروشگاه آذربایجان در خیابان رضانژاد، بازارچه صنایع دستی تبریز و ... مراجعه کنید. در هنگام خرید توجه داشته باشید لوازم اصیل تبریز را برای خود و خانواده به یادگار ببرید.

منبع : نشاط آوران

صنایع دستی اصفهان دارای شهرت جهانی هستند و بسیاری از مردم دنیا، ایران را با آنها و شهرهایی نظیر آن می شناسند. شهر اصفهان با انتخاب شدن به عنوان نخستین پایتخت فرهنگی کشورهای اسلامی در سال 2005 در میان مردم این کشورها بیش از پیش مشهور گشته و گردشگران بسیاری را به خود جلب کرده است. گردشگرانی که مشتاق به تهیه سوغات ایرانی هستند تقریباً صنایع دستی و سوغاتی های تمام نقاط ایران را در حاشیه میدان نقش جهان و در بازار قدیمی اصفهان می توانند تهیه کنند.

صنایع دستی هر شهر نشان هنر و فرهنگ آن منطقه است، با این تفاسیر می توان گفت مردم اصفهان از ذوق و سلیقه سرشارند و این صنایع دستی زیبا جلوه ی فرهنگ غنی آنان است. در استان اصفهان بیش از شصت رشته صنایع دستی رواج دارد که 58373 کارگاه را تحت پوشش قرار داده و برای 220010 نفر شغل ایجاد کرده است. در این میان قالی بافی با حدود 50000 کارگاه و نزدیک به 200000 شاغل، رتبه اول را دارد.

صنایع دستی اصفهان، قدمتی طولانی دارد به بلندای تاریخ، اوج رونق و شکوفا شدن این هنرهای زیبا دوران صفویه بود، از آن زمان این مهارت از هنرمندان و استادان بزرگ، با روش استاد شاگردی، نسل به نسل منتقل شد تا به امروز. صنایع دستی شهر اصفهان پستی بلندی های زیادی داشته است. پس از رونق دوران صفویه، بازار این حرفه در زمان قاجاریه از رونق افتاد و بعد از انقلاب مشروطه، جان تازه ای گرفت و خوشبختانه هنوز هم پابرجاست. با نگاه کردن به آثار تاریخی زیبای اصفهان میتوان اصالت هنرهایی چون کاشی کاری، تزئینات آجری، آینه کاری، انواع خط و گچ بری در دیواره، سقف، ستون و کف مساجد، عمارت ها و دیگر آثار تاریخیش دید.

با عبور از بازارهای قدیمی اصفهان مانند قیصریه، صنایع دستی چشم نوازی را میبینیم که نظر هر کسی را به خود جلب می کند. با عبور از این بازار و دیدن گردشگران داخلی و خارجی می توان فهمید که این صنایع زیبا علاقمندان جهانی بسیاری دارد. صنایع دستی زیبای اصفهان قلم زنی، میناکاری، خاتم سازی، پارچه قلمکار، ملیله سازی، فیروزه کوبی هستند، که توضیح مختصری درباره آنها بیان کردم.

از جمله دیگر صنایع دستی شهر اصفهان، به موارد زیر می توان اشاره کرد:

• قالی بافی
• نگارگری
• منبت کاری
• نمدمالی
• تراش مس
• صحافی
• ضریح سازی
• معرق
• سرمه دوزی

میناکاری اصفهان

میناکاری هنر تزئین فلزات با مواد رنگین مات یا شفاف با مدد گرفتن از آتش است. این هنر شامل فعل و انفعالات پیچیده شیمیایی است و یک هنر آزمایشگاهی محسوب می شود و در حقیقت اشیایی را شامل می شود که از ترکیب اکسید فلزات با برخی نمک ها در اثر حرارت تزئین یافته است. میناکاری می تواند بر روی سفال و شیشه نیز انجام شود. در مغازه های صنایع دستی اصفهان و حتی دیگر شهرها ظروف و اشیاء نیلگون رنگی، دیده می شود که یکی از پر طرفدار ترین صنایع دستی اصفهان است. در مورد زمان پیدایش این هنر زیبا اطلاعات دقیقی در دست نیست و تنها، نمونه های محدودی از دوران صفوی باقیمانده است و بعد از آن در دروان قاجار نمونه های اندکی همچون سرقلیان و کوزه قلیان و .. که میناکاری بوده، به چشم میخورد. پس از آن، دوران پهلوی شروع خوبی برای این هنر بود، که استاد "شکرالله صنیع زاده" آن را توسعه داد.

قلم میناکاری را می توان با ذوب کردن انتهای لوله خودکار و فروبردن سوزن در آن تهیه کرد. برای درست کردن رنگ طرح ها نیز می توان از رنگ آبی لاجوردی با مخلوط صمغ استفاده نمود. با قلم ظریف نقش خود را بر روی ظرف بکشید و دقت کنید رنگ سفید زمینه مشخص باشد. اطراف طرح میناکاری خود را با گل و برگ پر کنید.

 عناصر اصلی هنر میناکاری، فلز و آتش است و بعد از آن رنگ هایی ک به آن جلوه می دهد. روی طلا و نقره می توان میناکاری انجام داد ولی مس فلز اصلی انجام این کار است. زیباترین اشیای میناکاری که نظرها را جلب می کند ظروف تزئینی، گلدان، زیور آلات، جعبه لوازم آرایش، تابلو و ... است. گاهی ترکیب این هنر زیبا را در کنار دیگر آثار هنری میتوان دید.

قلم زنی اصفهان

قلم زنی یکی از پر رونق ترین صنایع دستی اصفهان است. قلم زنی هنری است، که شاید از همان ابتدای زندگی بشر بوجود آمد. قلم زنی همان هنر حکاکی کردن روی سنگ (حجاری)  بوده که طی مراحل مختلف در طول تاریخ، بر روی فلزهای گرانبها انتقال یافت.

هنر قلم زنی، کنده کاری و ایجاد نقش و طرح با قلم و ضربه چکش، روی اشیای فلزی است. طلا، مس، برنج، نقره، آلیاژ مس و برنج فلزاتی هستند که برای قلمزنی عموماً استفاده می شوند. اشیای بسیاری مانند ظروف، گلدان ها، تابلوها و ... با هنر قلمزنی آراسته شده اند، که زیبایی خیره کننده شان نظر همه را به خود جلب می کند.

پارچه قلمکار اصفهان

یکی دیگر از صنایع دستی اصفهان پارچه قلمکار است. تاریخ پیدایش هنر قلمکاری به زمان حمله مغول ها باز می گردد، که نوعی ایده ی جدید از هنرمندان ایرانی بود. سپس در دوران صفویه گسترش یافت. در زمان شاه عباس صفوی از این پارچه های زیبا برای دوخت لباس استفاده می شد و توجه درباریان را به خود جلب کرد بطوری که لباس هایشان را با این پارچه ها تهیه می کردند. پارچه های زمان صفوی بسیار پرکار بود و کمتر جای خالی در آن ها دیده می شد. امّا از رونق آن در دوران قاجار کاسته شد، سپس رضاشاه با دادن تمهیدات ویژه سبب رونق حرفه قلم کاری روی پارچه شد. امروزه در خانه هر ایرانی، می توان یکی از این پارچه های زیبا را دید.

هنر سنتی قلمکاری به معنای تصویر کردن نقوش و طرح هایی بر روی پارچه ساده از جنس کتان و کرباس می باشد. اوایل این عمل با قلم مو انجام می شد ولی به علت صرف وقت و هزینه، هنرمندان ترجیح دادند مهرهایی را حکاکی کنند، و این کار را برایشان ساده تر کرد. بیشتر طرح های که بر روی این پارچه ها دیده می شود تصویر عشاق، تصاویر تاریخی، تصویر شعرا، تصاویر طبیعت، بته و جقه که به نسبت بقیه طرح ها پرطرفدارتر است. این پارچه ها بصورت سفره، سجاده، لباس، روتختی و ... عرضه می شوند. نشاط آوران پیشنهاد می کند برای بازدید نمونه های نفیس این آثار به موزه ی هنرهای تزئینی اصفهان مراجعه کنید.

خاتم کاری اصفهان

یکی دیگر از صنایع دستی اصفهان خاتم کاری است. قدمت این هنر هم به دوران صفوی بر می گردد، در آن زمان کاخ ها، میز و صندلی ها، رحل قران ها خاتم کاری شده بودند. ابتدا مرکز خاتم سازی، شهر اصفهان بود. امّا بعدها این هنر در شیراز رونق بیشتری گرفت و امروزه خاتم سازی شیراز جایگاه بالاتری دارد.

هنر آراستن سطح شی ها را بوسیله مثلث های کوچک، در طرح های مختلف را خاتم سازی می گویند. این مثلث ها از جنس عاج، استخوان، مفتول برنج، چوب و بعضی اوقات طلا هستند. خاتم اصفهان به روش خاتم شیراز ساخته می شود، گاهی با نقره یا مینا کاری همراه می شود، که در شیراز نمی توان دید. آثار زیبای خاتم سازی که در بازارهای اصفهان جلب توجه می کنند اشیای تزئینی، جعبه های زیبا، قاب عکس، شطرنج، تخته نرد و ... هستند. به نظر من یکی از بهترین هدایایی است، که میتوانیم برای عزیزانمان بخریم.

فیروزه کوبی اصفهان

فیروزه کوبی هنری است، که قدمت چندانی ندارد. فیروزه کوبی در مشهد انجام می شد ولی بعدها، حدود 70 سال پیش توسط  "یوسف حکیمان" به اصفهان آورده شد. امروزه اجناس فیروزه کوبی اصفهان شهرت بسیاری دارد. اما صنعتگران مشغول به این حرفه و تولیدات محدود است.  

ظروف فیروزه کوبی شده از جنس مس، نقره، برنج، برنز می باشند، در این هنر فیروزه هایی که از کارگاه های فیروزه تراشی شهرهایی مثل مشهد و نیشابور تهیه شده اند در اندازه های کوچکی، بصورت موزاییک بر روی اشیاء چسبانده می شوند. این هنر زیبا در ساخت آینه شمعدان، گلدان، ظروف و زیورآلات استفاده می شود.

ملیله سازی اصفهان

ملیله سازی از ظریف ترین صنایع دستی اصفهان است. این هنر زیبا، نیاز به دقت، وقت و حوصله ی بسیاری دارد. گاهی در ساخت اجناس ظریف و زیبایی چون گوشواره و گل سینه از زرگران و میناسازان حرفه ای کمک گرفته می شود تا جلوه ی چند برابری داشته باشند. زیورآلات، ظروف و اشیاء تزئینی بسیار زیبایی با این هنر خلق می شود.

پیشنهاد می کنیم به اصفهان سفر کنید و در صورت امکان بازار های قیصریه، بازار مسگر ها، بازار اشرف، بازار ترکش دوز ها و از دیگر بازار های قدیمی این شهر دیدن کنید. بهترین بازار ها برای خرید صنایع دستی اصفهان، بازار های سنتی اطراف میدان نقش جهان می باشند.

منبع : نشاط آوران