پل صفوی خرم آباد بر روی رودخانه گلال و در مرکز شهر قرار گرفته است. این پل تاریخی دو قسمت شرقی و غربی شهر را به هم متصل نموده است. هم چنین پل گپ خرم آباد دارای 24 چشمه طاق است. طول این پلل بیش از 350 متر است و پهنایی معادل هشت و نیم متر دارد. ارتفاع پل آجری گپ از کف رودخانه تا رو گذر پل 88 متر مربع است.
در قسمت پایه ها مصالح به کار رفته، سنگ های تراشیده با ملات آهک و گچ می باشد و پایه های چشمه طاق ها از آجر ساخته شده است. کتیبه های سنگی بر سینه ای شمالی پل نصب شده که با حروف مقطعه نوشته شده است که از آن به عنوان طلسم یاد می کنند.
قسمت میانی پل دارای شاه نشین بوده، و به شاه نشین پل خواجو شباهت دارد، که در اثر سیل تخریب و مجددأ با سیمان ترمیم شده است. نمای کلی و ساختمان اصلی پل شبیه به سی و سه پل در اصفهان است.
این اثر گرانبها در زمان شاه سلطان حسین صفوی ساخته شده و منسوب به حسن خان والی لرستان است. پل صفوی در زمان قاجار به پل محسنیه مشهور بوده است.
فاجعه دردناکی که برای این پل اتفاق افتاده است تغییر ناآگاهانه و غیرقابل باوریست که در سال 1330 رخ داده؛ برای توسعه پل صفوی قسمت میانی آن را منفجر و به شکل جدید احداث کردند!
با توجه به موقعیت مکانی این پل تاریخی، مرمت و بازسازی آن به نحوه درست، کمکی است به صنعت گردشگری استان. این بنای تاریخی خرم آباد با شماره 2354 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
منبع : نشاط آوران
پل کشکان رود خرم آباد در فاصله 51 کیلومتری غرب جاده خرم آباد به کوه دشت در بخش چگنی واقع شده است. هم چنین این پل بر رودخانه ای به همین نام قرار گرفته و در مسیر راه باستانی شاپور خواست به طرهانن ساخته شده است. پل کشکان لرستان در متون تاریخی به عنوان کژکی نام برده شده است. طول پل کشکان، در حدود 320 متر می باشد و هر یک از دو چشمه شرقی آن دارای عرضی معادل 23,20 متر است.
استان لرستان یکی از غنی ترین شبکه های آب روان بدلیل وجود رود های پر آب و مهم چون سمیره، سزار و کشکان است. لزوم دسترسی سریع و آسان و داشتن ارتباط با یگر مناطق با وجود این چنین رود های خروشانی موجب احداث پل های عظیمی گشته که سازه های پل ها انسان را حیرت زده میکند.
در بالاترین قسمت پل کشکان رود ارتفاع آب 26 متر و کوتاه ترین بخش آن 10 متر است. پل تاریخی دارای دوازده طاق بوده که از این تعداد فقط سه دهنه آن تخریب شده و ما بقی در حال حاضر سالم هستند. هم چنین دارایی آب شکن های بیضی شکل نیز هست. برخی از پایه های پل کشکان رود با سنگ های ستبر و حجاری ساختهه شده است. مواد و مصالح به کار رفته دراین پل، سنگ، گچ و آجر می باشد.
در مجاورت پل کشکان رود خرم آباد بقایای سه پل دیگر نیز قابل مشاهده است که با ویژگی ها و مشخصات معماری پل های زمان ساسانیان قابل مقایسه هستند. پل کشکان پلی است باستانی که قدمت این پل به قرنن چهارم هجری قمری باز می گردد. شماره ثبت پل کشکان در فهرست آثار ملی ایران 355 است.
منبع : نشاط آوران
مقبره زید بن علی برای اولین بار به فرمان بدر بن حسنویه برزیکانی (متوفی سال 405 قمری) که حکمران آن زمان بود، مرمت شده و پس از آن به موجب سنگ نوشته ها یک بار در سال 950 هجری قمری و دوبار در سالل های 1117 و 1307 هجری قمری این مقبره بازسازی شده است.
به حرمت ایشان اهالی خرم آباد امواتشان را در نزدیکی مزار او دفن می کردند. گورستان زید بن علی تا سال 1352 دایر بود که در این سال به دستور شهردار وقت خرم آباد دفن اموات در محدوده امام زاده ممنوع شد.
حریم آرامگاه زید بن علی 6000 متر مربع وسعت داشته که در قدیم گورستان بوده در میان این زمین مقبره ای وجود دارد که آیات و کلمات مقدس با خط نسخ به طور برجسته در آن نقش بسته است.
روی لبه شرقی مقبره نام استاد کار نجار و تاریخ تأسیس آن نوشته شده است. بنای کنونی مقبره براساس سنگ نوشته بنا که به خط کوفی می باشد و به سال 1307 هجری قمری بر می گردد.
پلان مقبره زید بن علی هشت ضلعی است که چهار ضلع اصلی دارد و هر یک از این اضلاع به ضلع های کوچکتری تقسیم شده است.
تمام بنای تاریخی امام زاده زید بن علی از آجر ساخته شده است و صندوق چوبی و قهوه ای رنگی به همراه نقوش زیبا کنده کاری شده روی قبر جای گرفته است. در هر دو گلدسته مقبره، نیز پله هایی برای رفتن به پشتت بام کار گذاشته شده است.
مقبره دارای دو گلدسته آجری می باشد که با کاشی های زیبا که کلماتی مقدس بر آن نوشته شده تزئین شده است. درب اصلی حرم از چوبی بسیار مرغوب و به شکل زیبایی ساخته شده و آیات قرآن و کلمات مقدس به طور برجسته با خط نسخ نوشته شده است.
اکنون به علت قرار گرفتن این امام زاده در مرکز بازار شهر اطراف این بقعه به وسیله مغازه گرفته شده که برای جذب و توسعه گردشگری نیاز به آزاد سازی اطراف این حرم می باشد.
منبع : نشاط آوران
این بنای تاریخی در دوره صفوی و در زمان شاهوردیخان آخرین اتابک لر ساخته شده است. مقبره شجاع الدین خورشید به مدت سی سال از آخر قرن پنجم تا اوایل قرن ششم هجری قمری بر ایالات لر فرمانروایی کرده است. این فرمانروا به خاطر عدالت و دادگستری اش باعث شده است که آرامگاه وی مورد احترام مردم و اهالی آنجا قرار گرفته است.
پلان مقبره شجاع الدین خورشید مستطیل شکل بوده و پلان داخلی آن هشت ضلعی و هر ضلع آن 2,5 متر می باشد. سبک معماری گنبد شجاع الدین خورشید از دو پوسته و مواد و مصالح آن سنگ، آجرملات، گچ، ماسه و آهک بوده است.
ارتفاع گنبد از سطح زمین 12 متر است و در وسط آن قبری است که بر روی آن صندوق چوبی کنده کاری شده قرار دارد.
بنابر این با توجه به مطالب ارائه شده می توان گفت که سرزمین لرستان دارای شرایط اقلیمی سازگاری بوده که سلسله های مختلفی از اواخر دوره پلاستوسن، دوران چهارم زمین شناسی در آن جا مستقر می شدند. از زمان های گذشته دور به برکت آب و هوای معتدل و خاک حاصلخیز گروه های انسانی زیادی در این استان زندگی می کردند و نشانه های آن را می توان در کرانه رودها، پناهگاه ها یا در غار های طبیعی لرستان کشف و مورد مطالعه قرار داد.
قدیمی ترین آثار زندگی این گروه های پراکنده انسانی در لرستان، در محلی به نام پل باریک در کرانه رودخانه سمیره جستجو کرد. قدمت این شواهد را بعضی پژوهشگران دوره آشولین حدود 800 هزار سال قبل تا یکصد هزار سال قبل و برخی قبل از آشولین می دانند.
این اثر به شماره 1920 مورخ 16/6/1376 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منبع : نشاط آوران
آرامگاه باباطاهر خرم آباد در ضلع غربی قلعه فلک الافلاک و در کنار خانه قدیمی آخوند ابو مقبره بابا طاهر و در مرکز شهر خرم آباد قرار دارد. این آرامگاه در گویش لری به باو طاهر مشهور می باشد.
سبک و معماری بنای آرامگاه باباطاهر ساده و از یک گنبد خانه ای با یک ورودی تشکیل شده است. ارتفاع گنبد تا کف آن 6 متر می باشد. پلان آرامگاه بابا طاهر به صورت هشت ضلعی است که چهار ضلع آن به ابعاد 2,5 متر و ضلع های فرعی هریک 1,70 سانتی متر است.
محل قبر در داخل سردابه بوده است که بر ر روی سردابه و کف بقعه قبری به ابعاد 52*100*177 سانتی متر وجود دارد. بر روی قبر ضریحی چوبی به ابعاد 127*128*198 وجود داشته که کاملا از بین رفته است. اتاق کوچکی به بدنه غربی بنا در دوره معاصر به ابعاد 2,5*5 متر اضافه شده بود که به آن قلندر خانه می گفتند.
یکی از معماران ادعا کرده بود که شجره ی مدفون بابا طاهر با چند دوبیتی روی چوبی نوشته شده بود که به وسیله شخصی دیوانه از بین رفته است.
عطا حسن پور که یکی از باستان شناسان و کارشناسان میراث فرهنگی استان لرستان است، درباره آرامگاه بابا طاهر این چنین می گوید که در لرستان لقب بابا به کسی اطلاق می شده که اهل حق بوده و به طور احتمال آرامگاهی که به نام بابا طاهر در خرم آباد است به یکی از همین افراد تعلق داشته است. اما قطعا این شخص بابا طاهر عریانی همدانی نیست. چرا که قدمت بقعه موجود در خرم آباد به زمان صفویه می رسد.
این بنا در دوره خوارزمشاهی و به شماره 1922 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است ولی نگارنده سنگ قبر یا سنگ نوشته دیگری که مشخصات صاحب قبر را داشته باشد در آن جا موجود نیست.
منبع : نشاط آوران
