تاریخچه : کاخ کوچکی در باغی نزدیک روستای گرده وی به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شد و این کاخ در زمان محمدرضاشاه پهلوی تخریب گشت و به جای آن کاخ نیاوران ایجاد شد.
کاخ نیاوران دارای مساحتی در حدود 9 هزار مترمربع می باشد. هدف از ساختن این کاخ پذیرایی های سلطنتی و اقامت میهمانان عالی رتبه دربار بود، اما در حین عملیات ساخت تغییر کاربری صورت گرفت و اختصاص به محل سکونت محمدرضا شاه پهلوی و خانواده ایشان یافت.
در سال 1267 هجری قمری به دستور ناصرالدین شاه کاخ صاحبقرانیه در مجموعه باغ نیاوران ساخته شد. ناصرالدین شاه در سی و یکمین سال حکومت خویش خود را صاحب قرآن نامید و عنوان این کاخ به این دلیل می باشد. در حیاط کاخ صاحبقرانیه، فرمان مشروطیت توسط مظفرالدین شاه امضا شد. تمام درها و پنچره های این کاخ به صورت ارسی بوده و با شیشه های رنگی مزین شده است. کاخ صاحبقرانیه در سال 1377 هجری شمسی به عنوان موزه برای بازدید عموم بازگشایی شد.
در باغ نیاوران و در اواخر دوره قاجار به منظور خوابگاه ییلاقی احمدشاه کوشکی ساخته شد. کوشک احمدشاهی دارای مساحتی بیش از 800 متر بوده است. سقف این بنا شیروانی بوده و سرتاسر نمای بیرونی آن تزئینات و نمای آجری به کار رفته است. در کوشک احمدشاهی ویترینی از اشیای تزئینی و هدایایی از کشورهای گوناگون در معرض دید عموم گذاشته شده است.
آثاری از اشیای تاریخی و هنری از فرهنگ های گوناگون ، آثاری از هنرمندان ایرانی صاحب سبک و آثاری از هنرهای آئینی و تمدن های مصر باستان که اختصاص به خاندان پهلوی داشته در موزه ای به نام جهان نما گردآوری شده اند.
موزه کتیبه ها در سال 1387 هجری شمسی و درمجموعه باغ نیاوران با همکاری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری افتتاح شد. در این موزه میراث مکتوبی از پیشنیان قرار دارد.
درسال 1391 هجری شمسی موزه ای در باغ نیاوران از خودروهای خاندان پهلوی برای نمایش عموم به بهره برداری رسید.
کتابخانه سلطنتی در بخش شمال شرقی مجموعه نیاوران احداث شد. معماری ساختمان از طریق شرکت فرمان فرماییان صورت گرفت و ترکیب هوشمندانه شیشه و آیینه توسط یک هنرمند آمریکایی انجام شد. کتاب هایی از سران کشورها و نویسندگان مشهور به این کتابخانه اهدا شده است. در این کتابخانه لوازم صوتی و پیانو، آثار حجمی و تابلوهای نقاشی از هنرمندان ایرانی و خارجی، مجموعه ای از کتب چاپی، مجموعه های خطی و کلکسیونی از آثار هنری به چشم می خورد.
