در این قسمت میخواهیم شما را با صنایع دستی تبریز، یکی از زیباترین شهرهای ایران آشنا کنیم. کشور عزیزمان ایران، شهرهای گوناگون با فرهنگ و هنرهایی زیبا در دل خود جای داده است، تبریز هم شهری زیباست که صنایع دستی و هنرهای زیبایی را به جهان ارائه کرده است. شهر تبریز سال هاست که در زمینه صنایع دستی جز چند شهر اول ایران در این حوزه می باشد. با خرید صنایع دستی و سوغات تبریزمیتوانیم خاطرات زیبای سفرمان را همواره به یاد داشته باشیم. همچنین با بازدید صنایع دستی شهر تبریز علاوه بر لذت خرید، مشوق خوبی برای هنرمندان این صنایع زیبا خواهیم بود. معروف ترین صنایع دستی تبریز فرش و قالی، چرم دوزی، گلیم بافی، سفالگری و محصولات سرامیکی است. در ادامه توضیح مختصر و عکس صنایع دستی تبریز را آورده ایم.

سایر صنایع دستی های تبریز که میتوان به آن اشاره کرد:

• جاجیم بافی
• رنگرزی سنتی و چاپ کلاقه ای
• سوزن دوزی و رودوزی
• حصیر بافی
• طراحی سنتی و نگارگری
• صحافی و جلد سازی سنتی
• گیوه دوزی و چاروق دوزی
• تابلوهای ترام سنگ
• زیورآلات و جواهرات
• سبد بافی کشکسرای مرند
• معرق کاری و کاشی معرق
• نقره سازی و نقره کوبی

فرش و قالی تبریز

قالی ایران، در سطح جهانی شهرت بسیاری دارد ولی از میان شهرهای ایران قالی تبریز شناخته شده تر می باشد، بطوری که به تبریز لقب شهر جهانی صنایع دستی و بافت فرش داده شده است. قالی بافی یکی از صنایع دستی استان آذربایجان شرقی می باشد که قدمتش به دوران سلجوقیان و ایلخانیان باز می گردد، پس از دوران تکاملی آن همزمان با تیموریان و بعد به دوران صفویان می رسد. در زمان صفویان طرح هایی چون گل و بوته، سجاده ای، حیوانات، لچک و ترنج، مخصوصاً نقش گل شاه عباسی رواج یافت و برای بافت از نخ های ابریشمی استفاده میشد که ظرافت خاصی را به آن داده و آثار نفیسی خلق شد. بسیاری از این آثار ارزشمند که از گذشته بجا مانده است را میتوان در موزه های مشهور دنیا بازدید کرد.

هنرمندان آذربایجانی نقش به سزایی در احیا و حفظ قالی بافی در ایران داشتند. بافت قالی همچنان در بسیاری از روستاها و شهرهای استان آذربایجان رواج دارد. علاوه بر اینکه این آثار ارزشمند به بازارهای داخلی هم عرضه می شوند، بخش مهمی از صادرات ایران نیز به قالیچه ها و قالی تبریز اختصاص دارد. پیشنهاد می کنم برای خرید و بازدید از این فرش ها و تابلو فرش های زیبا به بازار مظفریه تبریز مراجعه کنید.

ایده ی جدیدی که با فرش های تبریز ادغام شده است هنری به نام چرم فرش است که شهرت بسیاری پیدا کرده است. این فرش ها که ادغام فرش و چرم و ورنی است بعنوان زیرانداز تزئینی و فرش و ... استفاده می شود و با دکوراسیون خانه های امروزی هماهنگی دارد.

ورنی بافی تبریز

ورنی بافی یکی دیگر از صنایع دستی استان آذربایجان شرقی می باشد که متعلق به عشایر این استان است. نام دیگر ورنی بافی، به زبان آذری سوماک نامیده می شود. ورنی بافی نوعی فرش بدون پرز و یا گلیم است که یک رو دارد، در واقع ورنی نه گلیم و نه فرش است. این هنر زیبا به دلیل اینکه هم ظرافت فرش را دارد و هم سادگی و سبکی گلیم، طرفداران زیادی پیدا کرده است. این زیرانداز به روش پود چینی (گذراندن پود اصلی از تار و پیچاندن نخ به دور نخ های تار) بافته می شود. استادان قالی بافی قدمت این هنر با ارزش را به چند صد سال پیش تخمین زده اند اما به طور دقیق نمی توان تاریخ و دوران مشخصی را برای بروز این هنر پیدا کرد. این زیرانداز زیبا در مناطق اهر و ارسباران، توسط زنان عشایر آن منطقه بافته می شود و به همین دلیل شهرت آن به عنوان ورنی بافی عشایر است.

هنر ورنی بافی، دارای نقش خاص و بافتی منحصر به فرد است. نقوش و طرح های بافته شده در هنر ورنی بافی به استادان بافنده آنان و فرهنگ عشایری باز می گردد. زنان و دختران عشایر کوچ رو به دلیل مشغله کاری کمتر می توانند ورنی های منقوش را ببافند. رنگ آمیزی و طرح های استفاده شده در این سوغاتی بی نظیر بر گرفته از باور، اعتقادات، روحیات، فرهنگ و هنر مختص عشایر است. در رنگ های لاکی، سورمه ای، کرم، سفید، پیازی و آبی روشن به چشم می خورد. نقوش برگرفته شده از حیوانات به صورت حاشیه و یا مرکزی استفاده می شود، دیگر نقش ها از طبیعت به صورت برگ و گل، ترنج و ... الهام پذیر هستند. برای تهیه و بافت ورنی مواد لازم از جمله پشم، پنبه، ابریشم، کنف و موی حیوانات هستند. از نظر ظاهر به قالی شباهت دارد و از نظر بافت، شبیه به انواع گلیم است.

چرم تبریز

چرم تبریز، پیشینه ی پرآوازه ای در کشور ایران دارد، در شهر تبریز تولیدکنندگان بسیاری مشغول به این حرفه هستند. از جمله مهمترین فرآورده های ساخته شده از چرم در این استان کفش است. کفش چرم تبریز جایگاه بالایی در ایران و حتی خارج از آن دارد و بعنوان یک برند با کیفیت شناخته شده است. پیشنهاد میکنم با خرید کیف و کفش یا دیگر فرآورده های چرمی تولید شده تبریز، قسمتی از هنر و صنایع دستی تبریز را به همراه خود داشته باشید. برای تهیه محصولات چرمی دست دوز تبریز بهتر است به بازار کفش در بازار تاریخی تبریز سری بزنید.

گلیم بافی تبریز

گلیم بافی تبریز، یکی دیگر از صنایع دستی شهر تبریز است که رواج بسیاری در این منطقه و آذربایجان دارد. گلیم در دسته ی صنایع زیرانداز محسوب شده و از پشم گوسفندان، ابریشم، موی بز بافته می شود. معروف ترین گلیمی که در تبریز به چشم می خورد گلیم شاهسون است. مشخصه ظاهری گلیم شاهسون، وجود نگاره های بزرگ و برجسته است که با نوارهای باریک و پیچیده از هم جدا شده اند و رنگ های ملایمی مخصوصا صورتی، سبز، درصد کمی قهوه ای و آبی تیره به چشم می خورد. با نگاه به گلیم های خطه آذربایجان، میتوان فهمید تفاوت بسیاری از لحاظ ظاهر در گلیم های بافته شده اقوام مختلفش است. گلیم دورو یا ساده و گلیم سوماک که «ورنی» هم به آن می گویند دو نوع گلیم است که در تبریز عرضه می شود. گلیم در ابتدا به منظور روانداز، زیرانداز، کف پوش و .. استفاده می شد، اما اکنون بعنوان یک پوشش مدرن در خانه ها استفاده می شود.

سفال و سرامیک تبریز

محصولات سفالی و سرامیک (به سفال سفید معروف است) یکی از صنایع دستی رایج تبریز است علاوه بر تولید در تبریز، کارگاه های تولید آن در شهر زنور هم قرار دارد. همچنین در شبستر، سفال گری قدمت طولانی دارد و در تبریز میتوان این آثار ارزشمند را یافت. سفال و سرامیک تبریز از نوعی خاک مرغوب تولید می شوند. برای بازدید از آثار سفالی میتوانید به موزه ی سفال تبریز مراجعه کنید، این موزه خانه علوی است جایی که شما میتوانید در کنار بازدید یک اثر تاریخی زیبا، این سفال های زیبا را ببینید. حتما بعنوان یادگاری و سوغات در سفر به شهر تبریز سفال های زیبایش را به ارمغان ببرید. همچنین مجسمه های سفالی ساخته را میتوانید در موزه مشروطه تبریز بازدید کنید.

قلمزنی تبریز

قلمزنی یک هنر بسیار زیبا و با ظرافت است که می توان آن را اینگونه معنا کرد، کنده کاری و کندن نقش بر روی ظروف فلزی از جمله مس، طلا، نقره، برنج و ... . قدمت این هنر به سکاها و سیت ها می رسد که نژادی آریایی داشته اند در اصل هنر قلمزنی به دوران پیش از تاریخ باز می گردد و همچنان ادامه داشته است (دوران مادها، هخامنشی، سلوکی، اشکانیان، ساسانیان و ...). قلمزنی در ایران بر پایه دو سبک می چرخد اول سبک تبریزی و دوم سبک اصفهانی؛ در سبک تبریز ما شاهد حرکت و فشار مچ دست هستیم و در سبک اصفهانی نقوش با استفاده از کچش کاری بوجود می آیند. به همین سبب قلمزنی به سبک تبریز دارای عمق و برجستگی های کمتری می باشد، قلمزنی تبریز دارای سطحی صاف، کم عمق و ظریف است.

از آنجا که زیرساخت مناسب و باکیفیت، شرط اصلی برای انجام و ارائه یک کار قلمزنی با کیفیت بالای هنری است، لذا زیرساخت انتخابی برای قلمزنی می بایست کاملا بی عیب و نقص بوده، دارای ناخالصی نباشد و فاقد خلل و فرج و عیوب مشهود و حتی نامشهود با چشم غیر مسلح باشد. استفاده از قلم های معمولی و رایج و نیز قلم هایی که دارای نقوش ساده و درشت است، از ارزش کار قلمزنی می کاهد و لذا هر چه طرح ها و نقوش جدید و ابتکاری بوده و از قلم هایی که توسط خود هنرمند ساخته می شود، در کار قلمزنی استفاده شود و نیز هر چه این قلم ظریف و نقوش با ظرافت همراه باشد بر ارزش کار افزوده می شود. استفاده از طرح های صورت و چهره و نیز استفاده از خط و همچنین این که اثر قلم زنی دارای سطوح کاری مختلف و متعدد باشد بر ارزش و اعتبار کار می افزاید.

عملیات تکمیلی کار قلمزنی نظیر واکس کاری، پولیش و ... نیز همانند قلمزنی از اهمیت برخوردار است، لذا واکس کاری بی نقص و پولیش صحیح کار نیز بر ارزش یک اثر قلمزنی می افزاید. هر چه طرح ها و نقوش قلمزنی شده مفصل تر بوده، با جزئیات بیشتری همراه باشد و ضمنا سطح یا سطوح بیشتری از داخل و خارج کار را در بر گیرد، بر ارزش کار افزوده می شود.

سبد بافی کشکسرای مرند

شهرستان مرند دارای سبد بافی اصیل و ارزشمندی است. این سبدبافی ها در سال 1394 ثبت ملی شده اند. یکی از دلایل ثبت این هنر قدمت طولانی آن است که در گذشته تنها در مرند و روستای توابع آن این هنر وجود داشته است. امروزه به علت تغییر نیازها از سبدبافی ها کمتر استفاده می شود و این هنر در خطر قرار گرفته است امّا همیشه این هنر برای گردشگران و مسافران این استان مورد توجه بوده است به طوری که به عنوان یک اثر ارزشمند آن را برای سوغات با خود به همراه می بردند. در بافت سبدبافی ها از چوب بسیار ظریف موسون بهره میگیرند این در صورتی است که در مرند، کشکسرا، بناب و بهرام از ساقه ی گندم در ساخت سبد ها استفاده می کنند. بعلاوه یکی دیگر از نکات ارزشمند این سبد بافی ها استفاده از رنگ های طبیعی در تزئینات آنها می باشد. در سفر به آذربایجان شرقی از خرید و به یادگار آوردن این سبدهای مرندی فراموش نکنید.

منبت کاری در تبریز

منبت کاری یکی دیگر از هنرهای استان هنرپرور تبریز می باشد. اشیاء مختلفی را می توان یافت که مزین به منبت کاری هستند، البته که در شهر تبریز می توانید منبت کاری را در ساختمان بناهای تاریخی نیز مشاهده کنید. در بناهای تاریخی از جمله در، پنجره، محراب، منبر، میز و ... را می توان از نزدیک نظاره کرد و با هنر ناب منبت کاری آشنا شد. منبت کاری یکی از هنرهای پر زحمت و دارای ظرافت است که استادان حرفه ای آن را از مواد اولیه ارزان و ساده بوجود می آورند. منبت کاری هنری است ترکیبی از کنده کاری و حکاکی بر روی چوب که موجب نقش برجسته های زیبا می شود. این نقوش طرح های اسلیمی، خطوط کوفی و ... می باشند. اگر به عنوان یادگار می خواهید قطعه ای از این هنر اصیل ایرانی را به همراه با خود ببرید می توانید از اشیائی همچون تابلوهای منبت کاری شده، جعبه های گوناگون، وسایل لوکسی همچون عصا، صفحه و مهره های شطرنج، ساعت، و صدها لوازم تزئینی دیگر ... خریداری کنید.

برای خرید صنایع دستی تبریز می توانید به بازار بزرگ تبریز، فروشگاه آذربایجان در خیابان رضانژاد، بازارچه صنایع دستی تبریز و ... مراجعه کنید. در هنگام خرید توجه داشته باشید لوازم اصیل تبریز را برای خود و خانواده به یادگار ببرید.

منبع : نشاط آوران