تاریخچه : تخت جمشید در سال 518 قبل از میلاد، پایتخت جدید هخامنشیان واقع شد. شروع این بنا در زمان پادشاهی داریوش بزرگ در دامنه غربی کوه رحمت صورت گرفت .پس از داریوش بزرگ، خشایارشا و اردشیر یکم با انجام تغییرات در تخت جمشید به وسعت آن افزودند.

مجموعه تخت جمشید در فهرست میراث فرهنگی جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. بنای تخت جمشید در 57 کیلومتری جاده شیراز و اصفهان قرار گرفته است.

تخت جمشید، دارای مجموعه کاخ هایی است که مساحت 125 هزار مترمربع را به خود اختصاص می دهند. این کاخ ها در ارتفاع 8 تا 18 متر از سطح جلگه مرودشت بر روی سکویی ساخته شده اند. مجموعه تخت جمشید شامل بخش های کاخ های تشریفاتی ، کاخ های اختصاصی ، خزانه شاهی ، دژ حفاظتی ، نقش های برجسته ، دو آرامگاه سنگی ، پلکان های ورودی سکو دروازه خشایارشاه می باشد.

دو پلکان که روبه روی هم قرارگرفتند ، ورودی سکوی مجموعه تخت جمشید هستند. این بنا از سنگ هایی که در بین آن ها ملاتی وجود ندارد ساخته شده است. در بعضی نقاط تخت جمشید سنگ ها را با چفت های سربی به هم متصل کرده اند. بنای تخت جمشید دو دروازه خروجی دارد که در سمت جنوب و شرق واقع شده اند.

تخت جمشید دارای هفت کاخ است که بدین عنوان می باشند:

1- کاخ آپادانا، از بین کاخ های تخت جمشید قدیمی تر و دارای عظمت و شکوه خاصی است که روبروی دروازه جنوبی قرارگرفته است. این کاخ برای برگزاری جشن های نوروزی مورد استفاده قرار می گرفت.

2- کاخ تچر که کاخ اختصاصی داریوش کبیر بود.

3- کاخ ملکه که نسبت به کاخ های دیگر تخت جمشید در سطح پایین تری واقع شده و توسط خشایارشاه ساخته شد.

4- کاخ هدیش که نسبت به کاخ های دیگر تخت جمشید در سطح بالاتری واقع شده و کاخ خصوصی خشایارشاه بود.

5- خزانه شاهی که توسط دیوار بزرگی از بقیه تخت جمشید جدا شده است.

6- کاخ صد ستون که سقف آن به وسیله صد ستون نگه داشته شده است.

7- کاخ شورا یا تالار مرکزی که مخصوص بحث و مشورت شاه با بزرگان بوده است.

تخت جمشید در سال 330 قبل از میلاد با توجه به باور عده ای توسط اسکندر مقدونی سوزانده شد.

امروزه از تخت جمشید تصویر مبهمی از بزرگی و شکوه کاخ ها می توان در ذهن به تصویر کشید. نکته باور نکردنی این است که این بنا هزار سال زیر خاک مدفون بوده و در سال 1310 هجری شمسی کشف شد.