در وسط حیاط مسجد جامع عتیق شیراز اتاق مکعب شکلی قرار دارد که به نام خدایخانه، دارالمصحف و بیت المصحف معروف است. در چهار گوشه این بنا چهار ستون مدور قرار دارد که نمای بیرونی آن ها از سنگ های مکعب شکل ساخته شده اند. سقف ایوان های غربی و شرقی آن هر یک بوسیله چهار ستون و ایوان های شمالی و جنوبی آن هر یک به وسیله دو ستون سنگی پایدار است.
در قسمت بیرونی بالای خدایخانه کتیبه ای با قلم بسیار درشت و خط ثلث عالی بر روی سنگ های یکپارچه به پهنای یک متر نوشته شده و اطراف کتیبه را به گونه ای نقل کرده اند که خطوط برجسته بنمایند و سپس لابلای خطوط را با کاشی های آبی معرق پر کرده اند. این کتیبه شامل خطبه ای بنام شاه ابواسحاق و جملاتی در شأن قرآن کریم و به خط یحیی جمالی صوفی خوشنویس معروف آن زمان نگاشته شده است.
بنای این عمارت سنگی در سال 752 هجری قمری به اتمام رسیده و از قرائن و شواهد بر می آید که در ابتدا دو طبقه بوده است. در دوره صفوی بناهای متعددی از جمله مدرسه خان و بازار مسقف در شیراز ساخته شد. از آن دوره یازده کتیبه در مسجد عتیق شیراز به سال های 940 تا 1092 هجری قمری وجود دارد. امین احمد رازی در جلد اول کتاب هفت اقلیم نوشته : خواج حافظ التزام داشته که هر شب جمعه در گرد محصوره ای که میان مسجد شیراز واقع است تا صباح بگردد و با الحان خوش ختم قرآن نماید.
مادام دیولافوآ در سفرنامه خود ساختمان خدایخانه را چنین توصیف می کند: در وسط حیاط مسجد به جای حوض معمولی بنای کوچک مربعی وجود دارد که با سنگ ساخته شده و در هریک از زوایا به برج کم ارتفاعی تکیه دارد. راهنمایان می گویند که این بنا نسخه ثانی خانه کعبه است.
در شبستان مسجد یک منبر از جنس آهن و سنگ مرمر وجود دارد. در محراب زیبای مسجد عتیق شیراز که در سمت راست منبر قرار گرفته آیات و روایات قرآنی با خط ثلث و نسخ نگارش شده است.
منبع : نشاط آوران
مسجد نصیر الملک ایران به دلیل اینکه در نقوش آن رنگ صورتی کار شده به مسجد صورتی نیز شهرت دارد. بنای نام برده شده در محله ای به نام گود عربان و در جنوب خیابان لطفعلی خان زند واقع شده است.
یکی از بزرگان سلسله قاجار به نام میرزا حسن علی ملقب به نصیر الملک دستور ساختن این بنای تاریخی را داد که مدت زمان ساخت آن 12 سال به طول انجامید. معمار مسجد نصیر الملک شخصی بنام محمد حسن معمار بود.
صحن وسیعی در سمت شمال مسجد نصیر الملک قرار گرفته است. در ورودی بنا، شامل طاق نمایی مزین به کاشی های رنگارنگ می باشد. هم چنین دو شبستان در سمت شرق و غرب مسجد مشاهده می گردد.
در حیاط مسجد نصیر الملک شیراز حوض بزرگی واقع شده و طاقی در سمت شمال حیاط است که به طاق مروارید یا پنج کاسه معروف می باشد. در طاق جنوبی بنا نیز دو گلدسته زیبا قرار گرفته و در طرف غرب مسجد نیز شبستان اصلی با دریچه های شیشه ای رنگی و در طرف شرق شبستانی با هفت ستون سنگی رویت می شود.
به کاربردن شیشه های رنگی در این بنا شاید متذکر شوید که این اتفاق معمول بوده و در طراحی معماری ایرانی و در کلیساها نمود دارد، اما دیدن آن ها در مسجد رنگ ها جلوه دیگر و متفاوتی را ایجاد کرده به طوریکه تصاویر و عکس های مسجد نصیر الملک شیراز بارها و بارها در رسانه های خارجی پخش شده و زیبایی آن را مورد ستایش و تمجید قرار داده اند.
کاشی کاری های صورت گرفته در این بنا نیز نسبت به کارهای دیگر هم زمان خود از کیفیت زیادی بهره مند بوده به طوریکه در نقوش آن از آب طلا استفاده شده است. نقش و نگارهای دیوارهای حیاط مسجد نصیر الملک نیز از سفرهایی که به اروپا انجام می شد، الهام گرفته شده است.
چاهی که در آن دوران به وسیله گاو از آن آب بیرون می کشیدند هنوز موجود است. مرمت این بنای باشکوه با توجه به استاندارهای بین المللی از سال های قبل صورت گرفته است.
منبع : نشاط آوران
حضرت میر سید احمد فرزند امام موسی کاظم (ع) معروف به شاهچراغ و برادر حضرت امام رضا(ع) در آغاز قرن سوم هجری از مدینه به سوی طوس عزیمت کرد. مأمون عباسی با اطلاع از سفر ایشان گروهی از نظامیان خویش را برای مقابله با آن حضرت گسیل می کند. حضرت احمد بن موسی (ع) چون به شیراز می رسد، با ماموران مامون مواجه شده و لاجرم مصافی روی می دهد و علی رغم رشادت های بسیار سرانجام به شهادت می رسد. دوستداران اهل بیت، پیکر وی را در شیراز به خاک می سپارند.
حضرت شاه چراغ (ع) فردی بخشنده و پرهیزگار بود که در نزد پدر بزرگوارشان امام موسی کاظم (ع) از احترام و منزلت خاصی برخوردار بود. امام موسی کاظم (ع) به دلیل علاقه اش به حضرت احمد ملکی به نام یسیره به ایشان بخشیدند که بعدها آن حضرت برای آزاد کردن هزار اسیر، این ملک را فروختند.
جایگاه حضرت احمد(ع) در میان فرزندان امام موسی کاظم(ع) به قدری بود که پس از شهادت پدرشان عده ای از مردم برای حمایت از امامت شاهچراغ شیراز فرقه ای به نام امامیه را ایجاد کردند.
صحن مرکزی مستطیلی به مساحت 14 هزار مترمربع است که در پیرامونش 162 غرفه در دو طبقه ساخته شده است. نرده های چوبی صحن از چوب سارج ساخته شده و کف صحن با رنگ گندمک فارس فرش شده است.
معماری که در داخل آرامگاه شاهچراغ شیراز صورت گرفته شامل آیینه کاری های رنگین به سبکی خلاقانه، خطوط متنوع فارسی و عربی و نما شده با آینه ها و کاشی ها می باشد. هم چنین در بنای حرم شاهچراغ شیراز ایوانی در جلو، چهار شاه نشین و مسجدی در سمت غرب حرم مشاهده می شود. ضریح نقره ای حرم در شاه نشین زیر گنبد قرار گرفته است.
با توجه به کارشناسی های به عمل آمده روز تولد حضرت شاهچراغ (ع) به درستی مشخص نیست به همین دلیل شورای فرهنگ عمومی استان فارس روز بزرگداشت حضرت احمد بن موسی را در پنجمین روز از دهه کرامت انتخاب کردند و در تقویم مناسبت های ملی ایرانی به ثبت و تصویب رسید.
منبع : نشاط آوران
دروازه ورودی شیراز، تنگه الله اکبر است. از فراز این تنگه چشم انداز جلگه شیراز چنان بیننده را غافلگیر و محصور می کند که در برابر این همه زیبایی و بازی دل انگیز طبیعت بی اختیار و در مقام شگفتی الله اکبر بر زبان جاری می کند. نام این تنگه به همین خاطر به تنگه الله اکبر معروف شده است. تنگه الله اکبر به دروازه الله اکبر ختم می شود و شیراز با آن آغاز می گردد.
در دوران سلطنت دیلمیان بر فارس بر مطلق تنگه، طاق بلندی برای دیده بانی ساخته بودند. طاق بلند دروازه قرآن که درگذر زمان رو به سستی و ویرانی نهاده بود، در دوران کریم خان زند مرمت شد و دو طاق دیگر در دو جانب طاق اصلی بر آن افزوده شد تا نگهبانان محلی برای استراحت داشته باشند. بر بالای طاق هم اتاقک کوچکی ساخته شد و در آن دو قرآن خطی قرار دادند تا به رسم دیرینه ایرانیان مسافران از زیر قرآن عبور کنند و از برکت آن سلامت به مقصد رسند به همین علت طاق های بلند به طاق قرآن و بعدتر به دروازه قرآن شهرت یافت. این قرآن ها به خط سلطان ابراهیم بن شاهرخ تیموری بود که به قرآن های هفده من، نیز معروف اند و اینک از دروازه قرآن شیراز به موزه پارس انتقال داده اند.
محمد زکی خان نوری در زمان عهد قاجاریه دروازه قرآن شیراز را که دچار صدمات و آسیب های زیادی شده بود تعمیر و بازسازی نمود. این بنای تاریخی در سال 1315 هجری شمسی به دستور رضاخان پهلوی تخریب گشت و سپس در سال 1328 هجری شمسی از طریق یکی از بازرگانان شیراز به نام حاج حسین ایگار معروف به اعتماد التجارز در فاصله نه چندان دوری از دروازه قرآن قدیم ساخته شد.
دروازه قرآن شیراز جدید در ابعاد بزرگ تر و دارای دهانه قوسی شکل مانند است که دو ورودی بر روی جرزهای دو سمت دروازه ساخته شده و اتاق چهار گوشی برای قرار دادن قرآن مشاهده می گردد. در گرداگرد این بنا آیه هایی قرآنی به خطوط ثلث و نسخ نقش بسته است.
دروازه قرآن در فاصله نه چندان دوری از بناهای تاریخی آرامگاه خواجوی کرمانی، باغ جهان نما، آرامگاه حافظ شیرازی واقع شده است . در ضمن علاقه مندان به آثار تاریخی می توانند با توجه به عکس هایی که از دروازه قرآن در این مطلب گرد آوری شده نگاه اجمالی به این بنای باشکوه و عظیم داشته باشند.
منبع : نشاط آوران
یکی از بناهای تاریخی دوره زندیه درشیراز، عمارت کلاه فرنگی است. امروزه این عمارت باشکوه به نام موزه پارس شهرت دارد. عمارت کلاه فرنگی خیلی سال ها پیش از زمان کریم خان زند در میان باغ نظر در شیراز ساخته شده بود. عمارت کلاه فرنگی در زمان زندیه و در دوران حکومت کریم خان زند محلی برای پذیرایی از مهمانان، سفیران خارجی و برگزاری مراسم رسمی و اعیاد متنوع بود.
نمای بیرونی این عمارت به شکل هشت ضلعی است و بنا با تزئینات کاشی کاری از تصاویر گل و مرغ و بالای عمارت کلاه فرنگی شیراز با اسپرها و لچکیهای کاشی کاری شده آراسته گشته است. این نقوش و تصاویر به صورت قرینه و در چهارضلع عمارت منظره شکارگاه و روایت به تخت نشستن سلیمان را نمایش می دهند. در چهار طرف بنا، چهار آبنما مشاهده می شود که آبنمای شمالی که در مسیر خیابان زند قرار گرفته تخریب شده است.
فضاهای داخلی بنا شامل تالار مرکزی گنبد دار و چهار شاه نشین جانبی می باشد. در کف محوطه و داخل عمارت کلاه فرنگی، آب نمایی یک دست از سنگ مرمر فضای دلنشینی را در نقطه مرکزی تالار ایجاد کرده است. طاق ها، مقرنس کاری و طاقچه ها سطوح داخلی عمارت را تشکیل می دهند.
موزه پارس که در داخلش اشیایی از دوران قبل و بعد از اسلام نگهداری و حفظ می گردد، در عمارت کلاه فرنگی شیراز قرار گرفته است. در موزه پارس قباله های ازدواج از قرون یازدهم و دوازدهم، تصاویری از کریم خان زند و لطفعلی خان زند، تعدادی از قرآن های تاریخی، اشیای متعلق به کریم خان زند و اشیایی از دوران زندیه و صفویه موجود می باشد.
پس از مرگ کریم خان زند، ایشان را در این عمارت به خاک سپردند اما در سال 626 خورشیدی به دستور آقا محمد خان قاجاربه دلیل کینه توزی و دشمنی که با کریم خان زند داشت، قبر ایشان را نبش کرده و استخوان های وی را به کاخ گلستان بردند و سپس دوباره در زمان پهلوی اول دوباره به مکان اولیه بازگردانده شد.
در زمان قاجاریه و به دستور حسینعلی میرزای فرمانفرما، ساختمان جدیدی بنام عمارت خورشیدی در عمارت کلاه فرنگی باغ نظر احداث و افزوده گردید.
منبع : نشاط آوران
