یکی از غارهای تاریخی استان لرستان، غار دوشه است که در روستای کرشوراب از توابع بخش چگنی خرم آباد واقع شده و حاوی نقاشی ها و کتیبه های تاریخی متعدد و جالب توجه است.
روایت است کوه دوشه مرزی میان سرزمین دوشاه بوده که هریک از آن ها بر بلندی کوه برای خود قلعه ای ساخته بودند. بخشی از این کوه آهکی به مرور زمان و فرسایش طبیعی ریزش کرده و غاری نمود شده است.
برای وارد شدن به غار از غرب تنگه دوشه باید به بالای کوه صعود کرد. طول غار در حدود 70 متر، عرض دهانه آن 6 متر، پهنای داخل آن 7 متر و بلندی دهانه آن 3,70 متر می باشد. ارتفاع سقف تا کف غار در حدود 5 متر است. داخل غار به شکل دایره منظم است که انحنای این غار در دره آرش الشتر واقع شده و در گویش محلی به مرسمسا معروف شده است.
در کف غار دوشه خرم آباد سنگ چخماقی دیده شده است و در زیر این غار محلی قرار دارد که سنگ های تراش خورده ای را برای ساختمان سازی و سنگ بناها و آثار مهم الشتر یا سنگ قبرها از این محل تهیه کرده اند.
روی قسمت های مسطح دیوارهای این غار حدود 110 نقش با رنگ سیاه توسط انسان های اولیه نقاشی شده است که به علت دور بودن از عوارض طبیعی هنوز سالم مانده اند. نقاشی های روی دیوار غار دوشه جنگ انسان ها را به صورت جمعی و تن به تن، پیاده و سواره نشان می دهد و قدرت فکر و تخیل هنرمندان آن زمان را به وضوح مشخص می کند.
منبع : نشاط آوران
بخش اصلی حمام تاریخی گپ بر روی چهار ستون سنگی واقع شده است. این بنای تاریخی متعلق به حسین خان ساکی می باشد. حمام گپ را بطور احتمال هم دوره با بنای پل گپ خرم آباد در زمان شاه سلطان حسین صفوی می دانند و هم به دوره قاجار منسوب کرده اند.
این بنای تاریخی از طریق چند پله از خیابان حافظ به سربینه مرتبط می گردد. پوشش طاقی شکلی در گوشه شمال شرقی ورودی حمام گپ مشاهده می شود که در گذشته برای استقرار دلاک و انجام امور نظافتی مورد استفاده قرار می گرفت. هم چنین در حمام های قدیمی برای جلوگیری از ناراحتی هایی که بر اثر تغییر هوای ناگهانی ایجاد می شد این پوشش ایجاد می گشت. فضاهای داخلی حمام گرم و سرد به هم شباهت داشته و امروزه در حمام گرم برای استفاده از آب شهری دوش هایی خصوصی تعبیه شده و ورودی خزینه حمام نیز بسته شده است.
در حمام گرم دو چال حوض برای شنا کردن افراد وجود داشت که هم اینک مسدود می باشند. در چهار جهت بخش اصلی حمام گپ، چهار رختکن با پلان صلیبی شکل قرار گرفته است. طاق و تویزه ای در پوشش رختکن به چشم می خورد و پلان گردی از طریق کاربندی در فضای چهار ضلعی مرکزی کار شده است. نور فضای داخلی حمام گپ از طریق جامخانه ای که در مرکز گنبد بوده، تأمین می گردد.
ورودی دیگر حمام گپ در پشت حمام گرم و بخش تون حمام است که در جنوب شرقی بنا قرار دارد. در سال های نه چندان دور، فضای تون به وسیله موتور و نفت سیاه حرارت داده می شد اگرچه در هنگام ساخت حمام، فضایی برای مواد سوختنی از قبیل چوب، هیمه، خار و خاشاک باقی گذاشته شده بود.
منبع : نشاط آوران
در انتهای مخمل کوه، دو تنگه مهم را مشاهده می کنیم که در طول تاریخ رخداد های فراوانی در آن ها صورت گرفته است. یکی در بخش جنوبی کوه که به جاده بروجرد به خرم آباد منتهی می شود که در آنجا جنگ های خونینی در بدو ورود رضاخان به لرستان شاهد بودیم و دیگری در انتهای شمالی مخمل کوه، جاده خرم آباد به الشتر و مشهور به تنگ شبیخون است که نامش گویای بسیاری چیزهاست.
بافت مخمل کوه خرم آباد رسوبی است و اکثر آن پوشیده از گلسنگ می باشد. گلسنگ های آفتاب سوخته و سیاه رنگ با آغاز بارش سراسر سبز می شود. به خاطر اینکه گلسنگ ها آفتاب گریز هستند، بخشی از مخمل کوه که کمتر مورد تابش خورشید قرار گرفته دیدنی تر و سر سبزتر است.
آبشار مخمل کوه در دره زیبای مخمل کوه و در تنگه شبیخون واقع شده است. نام آبشار برگرفته شده از گل سنگ های زیبا با رنگ سبز مخملی که در بهار روی سنگ ها رشد می کنند. پارک جنگلی و تفریحی برای گردشگران در تنگ شبیخون دایر شده که این مکان در دو فصل اول سال بسیار دیدنی می باشد.
برای علاقه مندان به کوهپیمایی، مخمل کوه مکان بسیار مناسبی است. دسترسی آبشار مخمل کوه یک راه هموار و آسفالت می باشد، به صورتی که با خودرو نیز می توان به دامنه آن رسید و برخلاف بسیاری از آبشار ها که مسیر صعب العبوری دارند، رسیدن به آبشار مخمل کوه برای عموم راحت است. با چند دقیقه رانندگی به کوهپایه می رسید و بعد از آن می توان به یک کوهپیمایی دلچسب و بی نظیر فکر کنید.
منبع : نشاط آوران
مناره آجری خرم آباد یکی از آثار باستانی ارزشمند استان لرستان است که دارای قدمتی 900ساله است. آثار باستانی و تاریخی فراوانی در استان لرستان یافت می شود که آنها را به دوره های قبل از تاریخ، دوره ایران باستان و دوره اسلامی قسمت بندی کرده اند. اکثر آثار یافته شده قبل از تاریخ استان لرستان مربوط به سفالینه ها، اشیای مفرغی، کنده کاری های غارها و نقاشی ها می باشد.
مناره در لغت به معنای مکان نور و آتشگاه و در اصطلاح به بناهای بلند و کشیده اطلاق می گردد. مناره آجری خرم آباد بنایی استوانه ای شکل است که بر سکویی مکعب سنگی بنا گشته است. این مناره در بخش جنوب شهر خرم آباد و در پارک میدان امام حسین (ع) واقع شده است.
در زمان های قدیم از مناره آجری برای پیدا کردن راه کاروان ها، دیده بانی از بالای آن برای مشاهده دشمن و اخطار خطر حمله استفاده می کردند، اما هم اکنون از فراز مناره می توان چشم اندازهای زیبای شهر را مشاهده نمود.
این بنای تاریخی را با توجه به سبک معماری اش احتمال به دوره فرمانروایی دیلمیان می دانند. ورودی مناره آجری خرم آباد در سمت غربی بنا و روی سطح پایه ای واقع شده است. در مجاورت مناره آجری بقایایی از سنگ و گچ مشاهده می شود که بیانگر وجود تاسیساتی نظیر کاروانسرا و مسجد می باشد.
بلندای مناره آجری بر اثر عوامل طبیعی کاهش یافته است که با وجود پایه سنگی ارتفاع آن به پنج و نیم متر می رسد. فضای داخلی مناره دارای 99 پله میباشد. مناره آجری لرستان در سال 1376 هجری شمسی در زمره یکی از آثار ملی ایران مطرح و ثبت گشت.
منبع : نشاط آوران
به گرداب سنگی در گویش و لهجه لری، گرداو بردینه می گویند. ساختمان گرداب سنگی خرم آباد از سنگ و ساروج می باشد که در ساختمان پل شاپوری نیز مشاهده می شود. بنای گرداب مدوری شکل و شامل یک دیواره عظیم سنگی است که دور تا دور چشمه ای فصلی ایجاد گشته است.
ارتفاع بنای گرداب سنگی از کف چشمه ده متر می باشد. قطر و پهنای این بنا به ترتیب 18 و 3 متر است. بنای گرداب به منظور توزیع اش در سطح شهر شاپور خواست، مشروب نمودن اراضی و بهره برداری از آسیاب های آبی صورت گرفت.
در نیمه دوم بهمن ماه آب سطح این چشمه فصلی شروع به بالا آمدن می کند. به همین خاطر جداول و کانال هایی برای سر ریز شدن ناگهانی آب طراحی گشته و آب از طریق آنها به سمت رودخانه شهر جاری و سرازیر می گردد. آبدهی صورت گرفته در چشمه گرداب سنگی 170 لیتر در ثانیه است که آبدهی آن در اوایل فصل بهار افزایش پیدا می کند.
دریچه ای با ابعاد 160 در 90 سانتی متر در بخش شرقی گرداب سنگی دیده می شود که از طریق یک وسیله کشو مانند بسته می شده است. آب این قسمت به جوی کناره غربی گرداب سنگی سرازیر می کرده است.
آثار یک آسیابی از گذشته در دره ای که در حال حاضر بابا عباس نامیده می شود، برجای مانده که مسافت آن تا گرداب سنگی خرم آباد دوازده کیلومتر بوده که آب آسیاب به وسیله گرداب تأمین می شده است.
بنابر این با توضیحات ارائه شده، گرداب سنگی خرم آباد، می تواند مکانی زیبا و جذاب برای گردشگران باشد.
منبع : نشاط آوران
