سوغات بجنورد را، شاید خیلی از مردم ایران نمی شناسند. بجنورد مرکز استان خراسان شمالی، شهر خوش و آب و هوایی است که از نظر اماکن جذاب و دیدنی می تواند گزینه ی مناسبی برای سفر باشد. همچنین آب و هوای مناسب این استان سبب شده از نظر تنوع محصولات کشاورزی و سوغاتی های خوراکی تنوع زیادی در این خطه باشد. از قدیم الایام  سوغاتی های معروف بجنورد آبنبات یا شکر پنیر، قره قروت، کشک و انگور کلادار یا رزاقی بوده اند. در زیر به سوغاتی های بجنورد که در دیگر شهر های استان خراسان شمالی تولید می شوند و میتوان آن ها را در شهر بجنورد یافت اشاره کرده ام. 

• خشکبار
• کشمش و آجیل
• هلو و سیب
• لواشک

آبنبات بجنورد

آبنبات بجنورد حدود هشتاد سال است که تولید می شود و توجه افراد زیادی را به خود جلب کرده است. بسیاری از ایرانی های ترجیح می دهند در کنار چای خود بجای قند آبنبات داشته باشند، و همین بازار آبنبات را رونق داده است. بجنورد یکی از شهر هایی است که اکثر مسافرانی که از شمال کشور به مشهد مقدس سفر می کنند از آن خواهند گذشت و یکی از انتخاب های زائران برای سوغاتی، آبنبات بجنورد خواهد بود. آبنبات های بجنورد به حدی خوش طعم است که اگر یکبار طعم آن را چشیده باشید مشتری دائمی آن خواهید شد. آبنبات از شکر، آب، جوهر لیمو و سفیده تخم مرغ تهیه می شود. اوایل آبنبات بصورت ساده تهیه می شد و گزینه های زیادی برای انتخاب در دست نبود اما امروزه می توان آبنیات هایی با طعم های مختلف در شهر بجنور یافت که هر کدام مزه منحصر بفرد و فوق العاده ای را دارند. هل، زرشک، نارگیل، زعفران، لیمو، پسته ای، دارچین، زنجیبل، کنجد، کاکائو و … از جمله این این آبنبات ها هستند. در ادامه به تعدادی از آنها و خواصشان اشاره می کنم. تا شما در انتخاب نوع و طعم آن ها راحتتر باشید.

آبنبات پسته ای بجنورد:

خوردن پسته به هر شکلی فواید بسیاری برای ما دارد. از جمله فواید: مفید برای تقویت افراد بیمار و کسانی بدنشان ضعیف است، دارای ویتامین، آهن، کلسیم، فسفر و پتاسیم است. طعم این نوع آبنبات خوب و جزء گرانترین هاست.

آبنبات دارچینی بجنورد:

طعم دارچین در کنار چای بسیار دلچسب است. دارچین برا بهبود دردهای عضلانی موثر است، سبب کاهش فشار خون می شود ، مانند انسولین عمل میکند. مصرف روزانه آن سلامت را تضمین کرده و آرام بخش خوبی است.

آبنبات هلدار بجنورد:

هل هم یکی از افزودنی هایی است که پیوند خوبی با چای دارد. آبنبات هلدار طرفداران بسیاری به خود جذب کرده نوشیدن چای در کنار این آبنبات های هلدار بسیار دلچسب است. از جمله خواص هل: کمک به هضم غذا، سبب بهبود اشتها، بهبود سرما خوردگی، تقویت کلیه ها و …. .

آبنبات زرشکی بجنورد:

برای کسانی که ترکیب طعم های ترش و شیرین را دوست دارند گزینه ی مناسبی است این نوع آبنبات رنگ زیبایی هم نیز داراست.

آبنبات کنجدی بجنورد:

این نوع آبنبات ترکیب شده با دانه های کنجد، بسیار خوش طعم است اما سلیقه های خاصی از این آبنبات ها استقبال می کنند. خواص بسیار کنجد عبارتند از: تقویت عروق، پیشگیری از میگرن، پوکی استخوان و کاهش کلسترول .

قره قروت بجنورد

قره قورت یکی از فرآورده های حاصل از شیر می باشد. وجود مراتع و چراگاه های مناسب در خراسان شمالی رونق خوبی به دامداری داده است. قره قروت هم یکی از تولیدات وابسته به دامداری است. در زبان ترکی قره قروت را کشک سیاه هم میگویند. معمولا به رنگ های کرم روشن ،زرد و قهوه ای تیره می باشد. قره قروت طرفداران بسیاری دارد با آوردن نام آن و بیاد آوردن طعم ترشش دهن آدم آب می افتد. شما میتوانید در سفر به این شهر قره قروتش را بعنوان سوغاتی بجنورد تهیه کنید. ناگفته نماند که قره قروت در پیشگیری از پوکی استخوان مفید است ولی در خوردن آن زیاده روی نکنید چون مضرراتش بیشتر از منفعت آن خواهدبود.

انگور بجنورد

یکی از محصولات مهم کشاورزی در خراسان شمالی کشت انگور است. اولین انگوری که در طی سال درمنطقه طبرستان و حوالی بجنورد کشت می شود معروف به خلیلی است در ماه تیر و آخرین نوع آن در مهرماه برداشت می شود کلاداری یا رزاقی نام دارد. این انگورها را می توان به راحتی در شهر بجنورد یافت که بسیار هم خوش طعم و پرخاصیت است. همچنین کشمش یکی از مشتقات انگور می باشد که فواید بسیاری دارد. پس میتوانید نوع مرغوب انگور و کشمش را در سفر به بجنورد تهیه کنید و بعنوان سوغات بجنورد همراه خود ببرید.

کتیبه بیستون  یکی از مشهورترین و باشکوه ترین یادمان های کهن منطقه بیستون است.کوه بیستون در 30 کیلومتری شرق شهر کرمانشاه واقع شده است. در اقوال باستان مسیر قافله هایی که قصد عبور به بابل را داشتند از کنار این کوه و در کنار چشمه آب دامنه کوه به استراحت می پرداختند. برخی از پژوهشگران بیستون را که به نامهای بغستان، بگستان، بهیستون، بهستون،بهستان و بیستون در متن های قدیم و جدید آمده است برگرفته از واژه بق به معنی خدا دانسته اند و بدین ترتیب احتمالا جایگاهی مذهبی و نیایشی به شمار می رفته است.

در خصوص تاریخچه مشرق زمین، بیستون با افسانه های خسرو شیرین زمینه ای برای طبع آزمایی سخنوران پارسی گوی فراهم آورده است. پیش از کوشش مستشرقان و ترجمه کتیبه ها، افسانه هایی که زاییده فکر و خیال لطیف شاعران بود بیستون را تنها کوهی افسانه ای معرفی می کرد.
در ناحیه بیستون به دلیل شرایط مساعد آب و هوایی و موقعیت خاص جغرافیایی تقریبا از هر دوره عصری از آن دیده می شود. این آثار از عصر شکار شروع شده و به دوران معاصر ختم می شود. غار شکارچیان،غار آفتاب، غار دودر، غار تاریک از دوران غارنشینی، نیایشگاهی از دوره ماد، کتیبه داریوش از دوره هخامنشی، نقش برجسته هرکول از دوره سلوکی، نقوش مهرداد، گودرز، بلاش و محوطه پارتی از دوره ساسانی، کاروانسرای ایلخانی، کاروانسرای صفوی و کتیبه شیخ علیخانی از آثار دوران اسلامی این مجموعه است. کلیه آثار کتیبه بیستون در فهرست آثار ملی ثبت شده و در 23 تیرماه سال 1385 هجری شمسی جزء هشتمین اثر ایران به ثبت آثار جهانی رسیده است.

 کتیبه بیستون متعلق به داریوش بزرگ هخامنشی و  در فاصله ده ها متری از سطح زمین قراردارد. با توجه به نوشته های تاریخ نویس یونانی دیودور سیسیلی، نام بیستون به تلفظ پهلوی آن بهیستون شناخته و تغییر آوا داده است.
داریوش بزرگ ، به عنوان کهن ترین تاریخ نویس ایرانی برای نگاشتن سنگ نوشته بیستون مطرح شده است. داریوش بزرگ برای اینکه مردم زمان خود و آینده را در جریان قدرت و نخستین سالهای حکومتش قرار دهد بر سر شاهراه مرکز وغرب ایران به بین النهرین که محل عبور کاروانها و نظامیان بود این سنگ نبشته را ایجاد نمود. در این سنگ نوشته جریان سالی را که داریوش درجنگ با شاهان دروغزن سپری کرد و 19 شورش را فرو نشاند بیان شده است.

با نگاه به کتیبه بیستون – معرفی کامل از قبیل آشنا شدن با خط میخی پارسی، پوشاک،آرایش، اسلحه شناسی و تفکرات و اعتقادات مذهبی مردمان در زمان حکومت هخامنشیان کسب می کنیم.
مهم ترین سخنان داریوش که در سنگ نبشته بیان شده، بدین صورت است:
شناسایی و خصوصیات داریوش ،گستره و عرصه حکومتی داریوش، داستان سرکوبی شورش گئومات، داستان های شورش سرزمین های دیگر و سرکوبی آنها، منزه دانستن داریوش از هرگونه جرم و زشتی،توصیه به حفظ کتیبه و درخواست ازمردمان آینده .

خطوط و زبان سنگ نبشته بیستون در آینده به دلیل تغییر زبان مردمان به فراموشی رفت.اینگونه بود که کسی توانایی خواندن متون را نداشت و کتیبه داریوش را به فرهاد و عشقش شیرین نسبت دادند. در اوایل دهه 1840 میلادی، هنری رالینسون انگلیسی افسر ارتش انگلیس برای ماموریت به ایران فرستاده شد و موفق به ترجمه خطوط سنگ نبشته بیستون شد . مدتی هم در اواخرسال 1850 میلادی ،وزیر مختار انگلستان در ایران شد. سالهای بعد ترجمه دقیق تر کتیبه، توسط اشخاص دیگری صورت پذیرفت.

ارتفاع سنگ نوشته بیستون حدود 8 متر و طول آن 22 متر است.در وسط این سنگ نبشته 5 ستون که به خط میخی فارسی باستان در 525 سطرنوشته شده به چشم می خورد. اهورا مزدا با چهره انسانی برروی این ستون ها قرار گرفته است. تاج تابناکی که روی سر اهورامزدا قرارگرفته نشانه خدایی بودن اوست. اهورامزدا حلقه ای را با دست چپ به سمت داریوش دراز کرده و بدین ترتیب قدرت پادشاهی خویش را به داریوش می بخشد. بلند کردن دست راستش به منزله  خواهان نیکی و برکت برای داریوش است. داریوش نیز دست راست خود را به جهت دعا سمت اهورامزدا دراز و در دست دیگرش کمانی را گرفته است. داریوش،گئومات را زیر پای راست خود انداخته و پشت گئومات، تیگرا خائودا، رهبر قبیله سکاها و 8 نفر از غاصبین تخت پادشاهی  که به وسیله زنجیر به هم متصل شده اند قرار گرفته است. در پشت داریوش نیز گبری و کماندار آسپاتینا وجود دارند.

کتیبه بیستون کرمانشاه، بزرگترین سنگ نبشته جهان ، در سال 2006 میلادی توسط سازمان یونسکو در فهرست میراث فرهنگی جهان به ثبت رسید. 

سوغات گرگان همانند دیگر شهرهای شمالی ایران از تنوع بسیاری برخوردار است. یکی از سرگرمی های شهر گرگان در کنار طبیعت زیبا و جاذبه های دیدنی آن، بازدید از بازارهایی است که نمایشگاهی از صنایع دستی و سوغات گرگان می باشد. بنام ترین سوغاتی های شهر گرگان، شیرینی های سنتی است که در کارگاه های شیرینی پزی و قنادی درست می شوند. همچنین بانوان هنرمند گرگانی به مناسبت های مختلف، این شیرینی های فوق العاده را می پزند. نان زنجبیلی(لوزی)، نان خرمایی، حلوا اماج، سرغبیلی، نان شیرمال و نان پادرازی شیرینی هایی هستند که در ادامه برای شما توضیح داده شده تا با توجه سلیقه و ذائقه ی خود، بعنوان نماد و سوغات شهر گرگان همراه خود ببرید. 

سوغاتی های دیگر که در گرگان می توان تهیه کرد عبارتند از:

• کلوچه
• ماهی و خاویار
• کُلُمبو
• رشته به رشته
• شیرینی برنجی
• قطاب
• کالنی نون 
• سیچو کماچ 
• گلاج
• نون قندی 

نان زنجبیلی گرگان 

نان زنجبیلی(زنجفیلی)، یکی از شیرینی های سنتی گرگان می باشد که جایگاه خوبی در مهمانی های مردم این شهر دارد. نان زنجبیلی از آرد گندم، شکر، روغن و زنجبیل تهیه می شود و عموما از نظر شکل ظاهری لوزی است. ترکیب زنجبیل طعم عالی به این شیرینی می دهد. علاوه بر این، مصرف شیرینی زنجبیلی، بدلیل زنجبیل موجود خواص درمانی بسیاری دارد.که تعدادی از آن

1. زنجبیل باعث گرمی بدن می شود.
2. برای سرما خوردگی و سرفه مفید است.
3. زنجبیل در درمان گرفتگی های عضلات هم موثر است.
4. برای بیماری های معده مفید می باشد.

اگر تاکنون از این کلوچه های خوشمزه نخورده اید در سفر به گرگان آن را امتحان کنید و همچنین به عنوان سوغاتی خوشمزه گرگان همراه خود ببرید. 

نان خرمایی گرگان

نان خرمایی، سوغات دیگر شهرهای ایران هم است. اما از آنجا که خیلی خوشمزه است و در هوای سرد باعث گرمی بدن می شود در گرگان هم از زمان های دور پخت می شود. خوردن نان خرمایی در کنار یک لیوان چای در هوای نسبتا سرد، بسیار دلچسب است. از نان خرمایی گرگان فراموش نکنید.

حلوای اماج گرگان

حلوای اماج یا حلوای اماچ سوغات مخصوص شهر گرگان محسوب می شود، که زنان هنرمند گرگانی با وجود سختی زیاد در تهیه آن، برای عید نوروز از قدیم الایام درست می کردند. حلوا اماج از آرد گندم، عسل، روغن، پودر پسته ، بادام، هل و گلاب تهیه می شود. مسافران شهر گرگان می توانند این حلوا را از شیرینی فروشی ها تهیه کنند و از خوردن آن لذت ببرند. اگر میخواهید سوغاتی گرگان را تهیه کنید از خرید این حلوا فراموش نکنید. 

سرغبیلی گرگان

سرغبیلی شیرینی سنتی دیگر، مخصوص شهر گرگان است. شاید تاکنون اسم آن را نشنیده باشید در این قسمت اندک توضیحی جهت آشنایی شما آورده ام. آرد، مایه خمیر، پودر قند، شیر و شکر از مواد اصلی تهیه آن است. سرغبیلی می تواند سوغات خوبی باشد چون خیلی ها با شکل و طعم آن آشنا نیستند. مطمئنا جذاب خواهد بود.

نان پادرازی گرگان

نان پادرازی نوعی نان محبوب در بین مردم گرگان است. نان پادرازی بسیار نرم است و خوردن آن راحت است. این نان را بعنوان سوغاتی شهر گرگان با خود ببرید تا آنان که همراه شما نبودند، با این نان خوشمزه گرگان آشنا شوند. مواد تهیه نان پادرازی روغن، آرد، گلاب و سیاه دانه است و بعلت استفاده نشدن شکر در تهیه آن، برای افرادی که دیابت دارند مفید است.

نان شیرمال گرگان

نان و شیرینی عمده ترین سوغاتی های خوراکی گرگان هستند. یکی دیگر از این شیرینی ها نان شیرمال گرگان است که اکثرا با آن آشنایی دارید و در شیرینی فروشی های بیشتر شهرها یافت میشود. مواد تهیه آن آرد، تخم مرغ، شیر و کشمش است. شاید دلیل نام گذاری شیرمال برای این شیرینی وجود شیر در تهیه ی آن می باشد. ناگفته نماند کشمش در ترکیب با این نان طعم فوق العاده ای را بوجود آورده است. همچنین گاهی خرما هم در داخل آن قرار می دهند. این نان بسیار خوشمزه است و میتواند بعنوان یک میان وعده استفاده شود. حتما این سوغاتی خوشمزه را از شهر گرگان، برای بستگان خود ببرید.

آنچه درباره زندگی نامه ادیب الممالک فراهانی در تاریخ آمده است که ایشان میرزا محمد صادق فرزندحاجی میرزا حسین و نوه میرزا معصوم ،برادر قائم مقام بود. او به سال 1277 هجری قمری در روستای گازران اراک به دنیا آمد. محمد صادق فراهانی در سن پانزده سالگی پدرش را از دست داد و براثر فشار بستانکاران و ستمکاری ناصرالدوله-عبدالحمید میرزا- حکمران و رئیس قشون اراک پیاده به تهران آمد. و پس از مدتی به دستگاه تهماسب میرزا مویدالدوله راه یافت و بر اثر آشنایی با امیر نظام گروسی- حسنعلی خان- تخلص خود را از پروانه به امیری تغییر داد، و با او به کرمانشاه رفت، و چهار سال بعد، به تهران بازگشت. مظفرالدین شاه او را لقب ادیب الممالک داد. در سال های بعد، ایشان، روزگاری پیشکار آذربایجان بود.ادیب الممالک مدتی معاون مدرسه لقمانیه تبریز بود، سفری به قفقاز رفت و گذری به خوارزم داشت. ادیب الممالک فراهانی مدتی در مشهد زیست و در سال 1320 هجری قمری به تهران آمد و نویسنده روزنامه ایران سلطانی بود. بعدها مدتی در باکو با روزنامه ارشاد همکاری داشت و پس از گشایش مجلس، سر دبیری روزنامه مجلس را به عهده گرفت و به هنگام فتح تهران در سال 1327 هجری قمری همراه با مجاهدان وارد تهران شد. ادیب الممالک فراهانی مدتی بعد به خدمت وزارت عدلیه در آمد و در آنجا دیدن فسادهای گسترده اداری، او را به سرودن شعرهای تند و هجوهای نیشدار واداشت.

دیوان ادیب الممالک فراهانی مشتمل بر قصیده ها، مسمط ها و ترجیع بندها می باشد. شعر او، به گونه محسوسی از رویدادهای روزگارش تاثیر پذیرفته است. چه، او، در مسائل اجتماعی و مبارزه های سیاسی درگیر بوده است. شیوه شعرش در قصیده سرایی، بیشتر به شیوه ی انوری نزدیک است و به سبب احاطه اش بر ادب عرب، تلمیح های نامانوس به گفته ها و احوال پیشینیان، در شعر او، بسیار است.و گاه، دشوار وسنگین به نظر می آید، گاه، برخی نشانه های تجدد خواهی در اشعار ادیب الممالک فراهانی هست و هجوهایش،تند و نیشدار است.بویژه هجو هایی که درباره مخالفان مشروطه سروده است، و در یکی از قصیده های خود، یکی از آنان را آماج دشنام های زشت خود ساخته است.

ادیب الممالک، در سال 1335 هجری شمسی برابر با 1295 هجری قمری که در عدلیه یزد خدمت می کرد،سکته کرد و در بیست و هشتم ربیع الثانی همان سال، در 58 سالگی در گذشت.

در تاریخ 6 آذرماه سال 1394 حدود ساعت 7 صبح از محل دفتر نشاط آوران به همراه 25 نفر به سمت روستای ازغد به راه افتادیم.

برای صبحانه امید عزیز دره ای که از قبل بررسی کرده بود را در نظر داشت و همگی به سمت این دره در حرکت بودیم.این دره دقیقا در کنار روستای ازغد بود و محیط فوق العاده زیبایی داشت که در فصل پاییز واقعا روح نواز بود.

پس از پیاده شدن از ماشین ها ، جهت صرف صبحانه به سمت دره حرکت کردیم که در راه دوستان عکس های بسیار زیادی از این زیبایی های منحصربفرد گرفتند.خدارو شکر همانطور که بنده از قبل بررسی کرده بودم ، آب و هوا بسیار خوب بود و جون می داد برای بیرون شهر …

در راه مجبور بودیم قسمت هایی را از رودخانه بسیار زیبای آن منطقه که پرشده بود از برگهای پاییزی طی کنیم.

به محل فوق العاده زیبایی که امید عزیز در نظر گرفته بود رسیدیم و آماده خوردن صبحانه شدیم.چند نفر از خانم ها از جمله خانم گنجعلی و خانم های بهرامی و خانم های دیگر خانواده شان برای تهیه صبحانه شروع به آماده سازی پنیر ، خیار و گوجه کردند و امید کمالی عزیز هم به همراه آقای مستقل و دوستانشان رفتند برای آماده سازی چای کوهی …

امیر کمالی عزیز هم که مثل همیشه زحمات عجیبی کشید و رفت با آب بسیار سرد چشمه مانندنی که درانجا بود ، میوه ها را شست.

خلاصه جایتان خالی.صبحانه را در بهترین شرایط طبیعی ممکن نوش جان کردیم …

صبحانه را که نوش جان کردیم ، آماده رفتن به خانه باغی در باغات ازغد که از قبل هماهنگ کرده بودیم شدیم و حرکت خود را آغاز کردیم …

پس از طی مسافتی نسبتا کوتاه به خانه باغ مورد نظر رسیدیم و همه وسائل را پهن کردیم و آماده شدیم برای چند ساعت تفریح و لذت بردن از با هم بودن.

همینطور که دوستان در حال بازی کردن و کارهای مفرح دیگر بودند ما کم کم برنامه ناهار را شروع کردیم.دوست عزیزی که تخصص در کباب زدن داشتن و از قبل برای برنامه هماهنگ شده بودن ، کباب ها را آماده زغالی شدن کردند !!!

یک سری دوستان هم در همین حین رفتند برای دره نوردی.

پس از آماده شدن کباب ها دوستان عزیزی همچون امید و آقای مستقل رفتند برای طبخ کباب ها با زغال که چه شود …

از طرفی گوجه ها هم با آب یخ چشمه آن اطراف شسته و اماده آتیشی شدن شد.

خلاصه کباب ها آماده شد …

واااااااااااااای . عجــــــــــــــــب کبابی بود.جای همه خالی.فوق العاده خوشمزه و لذیذ شده بود .در کنار کباب ها ، گوجه ، پیاز و نارنج هم قرار داده شد و بین دوستان همراه با دوغ سرد تقسیم شد.

وااااای.چی بگم از ناهاری که خوردیم و حال و هوایی که داشت !!! بیشتر نگم که اذیت نشید …

پس از سرف ناهار خوشمزه و سنگین برخی دوستان چای کوهی خوردن و ما هم کمی بازی کردیم.بچه های خانواده آقای مستقل هم که آروم در حال بازی کردن باهم بودند …

چای آتیشی آماده شد و تا دوستان چای خوردن ، رفتیم برای آماده کردن عصرانه که دیگه چی بگم از این عصرانه فوق العاده خوشمزه …

بدون شرح !

سیب زمینی پنیر چی میگه ؟!!! با سس مخصوص سالسا !

من در این مورد دیگه حرفی ندارم …

بعد از خوردن عصرانه دوستان یه سری حرکات موزون محلی هم انجام دادند تا این خوراکی های سنگین کمی حضم شود و آماده بازگشت شویم.

روز بسیار خوبی بود و مثل همیشه خیلی خوش گذشت.

دوستتون دارم

(امیر قمصری)