در 12 کیلومتری شهر مقدس مشهد بنای تاریخی مصلی طرق دیده می شود که در کنار روستای طرق واقع گردیده است.

در سال 837 هجری قمری این بنا با ترکیب یک ایوان مرکزی و با دو ایوانچه در طرفین آن به همراه اتاق های گوشوار احداث شد. فضای چهار ضلعی گنبدداری در انتهای ایوان به چشم می خورد و محرابی در دیوار انتهایی آن واقع شده است.

تزئینات بنای مصلی طرق مشهد شامل این موارد است:

• کتیبه خط ثلث
• قاب های گچی
• کاربندی های گچی

ارتفاع مصلی طرق حدود 11 متر با عمق حدود 6 متر است. در سه ضلع ایوان بنای مصلی، کتبیه های کاشی کاری احاطه شده  و پوشش رسمی بندی در زیر ایوان مشاهده می گردد.

در دو سوی ایوان این بنا دو غرفه به شکل نیم هشت ضلعی است و کتیبه ای میانه طبقه دوم غرفه ها موجود است.

معماری مصلی طرق با تزئینات کمی صورت گرفته و در بیشتر نقاط آن ساده چینی به چشم می خورد. هم چنین این بنا با استحکام و استوار بر روی پایه های هشت ضلعی تکیه داده شده است.

طاق نماهایی در دو طبقه  با ابعاد گوناگون در ضلع شرقی بنا موجود می باشد که طاق نمای طبقه اول بوسیله سرپایه هایی به عرض 1,55 سانتی متر از طاق نمای طبقه دوم جدا گردیده است.

هم چنین نورگیر پلکانی دو طبقه ای به همراه قوس در این قسمت ایجاد شده بود.

طاقی های کوچک و بزرگی به عرض 40,16 متر در دو طبقه و در ضلع جنوبی مصلی طرق ایجاد شده که دو مرتبه عرض طاق نماهای کوچک و سه مرتبه عرض طاق نماهای بزرگ تکرار شده است. در این ضلع، نورگیر اتاقک های طبقه دوم داخل بقعه، نورگیر داخل بنا و نورگیر غلام گردش قرار گرفته است.

ورودی چهار ضلعی داخل بقعه از سمت شمال بوده و از جهت شرق و غرب به اتاقک های دو طبقه منتهی و نورگیر و ورودی طبقه دوم این اتاقک از خارج بنا می باشد.

در مصلی طرق مشهد به عنوان نمازخانه در فضای بیرون نمازهای عیدهای مسلمانان و نماز باران برگزار می گردید و در بعضی اوقات برای اجتماع مردم عام و خاص نسبت به موضوعات و اتفاقات جامعه صورت می پذیرفت.

بنای مصلی طرق احتمالا از روی نقشه مصلی پایین خیابان مشهد ایجاد شده است.

منبع : نشاط آوران

در اواخر دوره سلسله افشاریه، محمد تقی خان بزرگ که جزء خاندان خوانین یزد بود، باغ دولت آباد را در شهر یزد احداث گردید. محمد تقی خان قناتی را ایجاد نمود که آب مهریز را به باغ دولت آباد می رساند.

مساحت این باغ در حدود 700 مترمربع می باشد. در فضای این باغ ساختمان ها، حوض ها، آبنماها و گل های بسیاری به چشم می خورد. از سنگ مرمر شهر مراغه در بناهای باغ دولت آباد استفاده شده با اینکه سنگ مرمر یزد در آن زمان زبانزد و مرغوب بود و جای تعجب داشت که چرا بکار نرفته است.

مرتفع ترین بادگیر که در ایران است، بادگیر باغ دولت آباد یزد، که به شکل منشور است. بعلاوه بلندترین بادگیر جهان با ارتفاع حدود 34 متر شناخته شده است.

باغ دولت آباد از دو بخش اندرونی و بیرونی  تشکیل شده که عبارتند از:

بخش اندرونی باغ شامل: بادگیر تابستانه، ساختمان زمستانه، حرمخانه، آشپزخانه، درشکه خانه، برج دیده بانی، اتاق های خدمه، آب انبار خصوصی و اصطبل های تابستانه و زمستانه است. این بخش از باغ محل سکونت حاکم بود.

بخش بیرونی باغ شامل:  ساختمان سردر اصلی، ساختمان تالار آئینه، ساختمان تهرانی، دو برج دیده بانی، دو بازارچه، دیوانخانه و آب انبار عمومی است.

هوای خنکی از ترکیب باد و آب که در حوض های داخلی بنا در جریان می باشد به بخش تالارها و شاه نشین وارد می شود. به همین دلیل به این قسمت بنا، ساختمان تابستانه می گفتند.

در باغ دولت آباد درختان سرو و کاج، قنات با طول 65 کیلومتر، باغچه های درختان انگور و انار و آب نمایی با طول 206 متر و عرض 6 متر دیده میشود.

قنات تاریخی دولت آباد دارای قدمتی بیش از دویست سال است. این قنات عظیم از اتصال دادن 5 رشته قنات درست شده که سرچشمه آن از ارتفاعات مهریز می باشد. از آب این قنات برای اراضی مهریز و فعالیت چند آسیاب آبی و استفاده در بعضی از آبادی های اطراف یزد به کار برده می شد.

 بناهای مختلفی در اطراف باغ دولت آباد واقع شده که معمار همانند یک بازی آب را به درون فضاها برده و باز خارج کرده است.  آب در ابتدا وارد حوض یکپارچه مرمردر زیر بادگیر می جوشد و بالا می آید سپس وارد حوض وسط هشتی می شود. از آنجا وارد سه حوض در سه شاه نشین شده و در مقابل اتاقها سه سینه کبک از سنگ مرمر قرار گرفته و زمانی که آب کم است ، آن را بیشتر نشان دهد. آب بعد وارد حوض کلگی و سپس وارد جوی های دو طرف کرت جاری می شود و به سردر وارد شده و در برخی موارد وارد آبگردانی می شد که نمای زیبایی را ایجاد می کرد. بعد جریان آب از عمارت خارج شده و به استخر بزرگی می رسد که از آنجا این آب به آبادی ها و خیابان ها می رفت و برای کشت و زرع استفاده می گردید.

امروزه، مجموعه باغ دولت آباد توسط یکی از نوادگان مرحوم محمد تقی خان اداره می شود. طراحان علاقه مند به باغ ایرانی  همچنان از معماری باغ دولت آباد یزد اطلاعات کسب می کنند.

منبع : نشاط آوران

باغ پهلوان پور مهریز در اختیار یکی از تاجران یزدی  به نام علی پهلوان پور بود و قدمت این باغ به اواخر دوره قاجار بر می گردد. باغ پهلوان پور مهریز از جمله بناهای فرهنگی و تاریخی است که هنر، معماری و طبیعت را در کنار هم دارا می باشد. آب روانی از داخل این باغ می گذرد که جاذبه خاصی را ایجاد نموده و این آب از قناتی به نام حسن آباد سرچشمه گرفته است. علاوه بر قنات حسن آباد، باغ پهلوان پور از قنات های شاه حسینی و مزویر آباد نیز آبیاری می شود. سهمیه آب این باغ هر 12 روز یکبار صورت می گیرد.

مساحت باغ پهلوان پور یزد، 5 هکتار است که شامل بخش های زیر است:

• بخش مرکزی : مجموعه ورودی، ساختمان کوشک
• بخش غربی : بنای زمستانخانه
• بخش جنوب شرقی : برج گلین
• بخش جنوبی : کارگاه های قالی بافی و ریسندگی، اصطبل و انبار

تزئیناتی که در برج گلین صورت پذیرفته همانند تزیینات دوره زندیه می باشد اگرچه این بنا مختص دوره قاجار است.

در آکس اصلی ترین مسیر باغ پهلوان پور مهریز، زیباترین بنای باغ، کوشک یا شربتخانه قرار گرفته است. در بخش داخلی آن، حوض خانه، گوشواره و تالار قرار گرفته است و آب روان قنات حسن آباد  پس از اینکه از وسط کوشک می گذرد، در باغ جاری می گردد. آشپزخانه، حمام و انباری در کنار کوشک قرار دارد.

بنای زمستخانه با توجه به اقلیم منطقه برای استفاده در زمستان و در زمان دوره پهلوی ساخته شد. این بنای یک طبقه ای شامل اتاق های نشیمن، مطبخ و پستو بود. بنایی به نام سرایداری که محل سکونت خدمه باغ بود در سمت شمالی باغ واقع شده است.

 سبک معماری باغ پهلوان پور ترکیبی از معماری کوشکی و حیاط مرکزی می باشد و با توجه به وضعیت آب و هوا و خاک شکل گرفته است. در دو طرف جوی اصلی باغ درختان چناری به چشم می خورد. کوشک باغ پهلوان پور در دو طبقه ونیم و در زمان قاجار ساخته شده است.

در باغ پهلوان پور درختان انار، خرمالو و بادام دیده می شود و این نشان دهنده آب و هوای متفاوت این منطقه نسبت به گرمای زیاد استان یزد است که چنین درختانی ثمر می بخشد.

منبع : نشاط آوران

در مجموعه باغ عباس آباد بهشهر بناهای زیر قرار دارد:

• کنترل جریان آب توسط سد و برج
• بنایی که داخلی دریاچه مصنوعی قرار گرفته است.
• برج های دیده بانی در شرق دریاچه
• فضا سازی شمالی
• صفه و فضا سازی جنوبی
• حمام مجموعه باغ

دریاچه باغ عباس آباد بهشهر دارای مساحت 10 هکتار است و عمارتی در مرکز دریاچه دیده می شود که در زمان آبگیری دریاچه، این عمارت به زیر آب می رود و سقف اش به همراه درختچه هایی هویداست.

صفه سازی شمالی در بالاترین نقطه سکوی مرکزی قرار می گیرد. این سکو ها از جنس سازه های چوبی بوده که به مرور زمان از بین رفته است. جوی ها با جریاناتی که بر صفه ها دارند و آبشارها و حوض های متنوعی را ایجاد می کنند، مناظر چشم نوازی را ایجاد می نمایند.

با بررسی حوض های آب و کف سازی های آن در بخش صفه سازی جنوبی  می توان فهمید که بخشهای زیادی از این صفه سازی شبیه صفه سازی شمالی بوده، اما از اهمیت کمتری برخوردار بوده است.

در پائین ترین ارتفاع به حمام مجموعه، حمام آب سکوی مرکزی قرار داشته که حمام این مجموعه با کوچکی خود خصوصیات سنتی حمام های گذشته را دارا بود. برای انتقال آب از تنبوشه ها استفاده می گردید و کاشی هایی به رنگ های لاجوردی و فیروزه ای با نقش های متداول آن دوران به کار برده شده است.

مصالح به کار رفته در معماری بناهای باغ عباس آباد ، سنگ و آجر و چینه هایی از کاه و گل بوده است. در باغ عباس آباد مازندران جاده های سنگ فرشی از محل باغ تا محل آسیاب کشیده شده است. شاه عباس اول در سال 1021 هجری قمری  و در باغ عباس آباد شمال دستور به ساخت دو برج بزرگ آجری داد که تا هم اینک پابرجاست.

از جمله اکتشافات مهم باغ عباس آباد، اتاق هایی با سیستم سه دری که در ابتدای دروازه شمالی باغ قرار داشت می توان اشاره نمود. کاربرد این سیستم  هدایت جریان هوای خنک به داخل مجموعه های باغ بود. برای همین از این اتاقها در تابستان ها استفاده می شد.

مجموعه باغ عباس آباد بهشهر از جمله دیدنی های دوران صفوی هم بوده است که با توجه به موقعیت جنگل و دریا  از بهترین مکان های تفریحی پادشاهان بوده و هم اکنون این مکان به دلیل جذابیتی که برخوردار است تعداد کثیری از توریست ها و مسافران را به اینجا می کشاند.

منبع : نشاط آوران

مفهوم چهل ستون اگرچه با انعکاس ستون های بیست گانه در حوض روبروی عمارت فهمیده می شود اما عدد چهل در ایران نشانه کثرت در تعداد است و نمایانگر تعداد زیاد ستون های این عمارت باشکوه می باشد. در کاخ چهل ستون اصفهان تزیین گسترده، آینه های قدی، ستون های چوبی با سر ستون های مقرنس و نقاشی های بزرگ دیواری مشاهده می شود. درها و پنجره ها از منبت و خاتم بوده و مهارت و زبردستی استادان ایرانی در این کاخ به خوبی به چشم می خورد. در کاخ چهل ستون فضای داخل و خارج آن چنان باهم هماهنگ و مرتبط است که نمی توان تشخیص داد کجا یکی پایان می پذیرد و  دیگری شروع می گردد.

ایوان کاخ چهل ستون اصفهان از دو بخش تشکیل شده است:

بخش اول آن بر 18 ستون چوبی و بلند قرار گرفته و چهار ستون میانی بر روی چهار شیر سنگی که از دهان آن ها آب فوران و به حوض مرمری تالارمی ریزد واقع شده است.

قسمت دیگر تالار آینه است که بر دو ستون قرار گرفته و مزین به آیینه کاری وسیع و خوش نقش به شکل معرق در کنار آیینه های قدی است. سقف تالار آینه از قاب های چوبی ساخته و به شکل های مختلف هندسی است.

تالار مرکزی کاخ چهل ستون مختص میهمانان و شخصیت های کشورهای خارجی بوده و در بردارنده نقاشی هایی است که وقایع و اتفاقات تاریخی دوران های مختلف را به تماشا می گذارد.

آثار هنری از قرون پیش از اسلام تا قرن 14 هجری قمری جمع آوری گردیده که برخی از آنها عبارتند از:

• نسخه خطی قرن چهارم هجری قمری
• ظروف سفالینه و بلوری قرن های سوم تا یازدهم هجری قمری
• ساخت ظروف چینی سفید و آبی به دستور شاه عباس
• قالیچه هایی با طرح محراب گونه در قرن یازدهم هجری قمری
• درهای چوبی منبت و خاتم کاری دوران صفویه

در فضای بیرون کاخ چهل ستون استخر زیبایی مشاهده می شود که باعث لطافت هوا گردیده است. مجسمه هایی در چهار طرف استخر قرار گرفتند که مربوط به کاخ چهل ستون نیستند و  مربوط به دوران آخرین پادشاه صفوی می باشد.

باغ چهل ستون دارای مساحتی بیش از 67000 مترمربع است که در اثر تصرفاتی که در آن انجام شده شکل اصلی آن  بنا به تاریخچه آن تغییر گشته است.

در فضای باغ کرت بندی های طولی و عرضی صورت گرفته که باعث کشف فضاهای گوناگون شده و منظر باغ را بسیار متنوع کرده است. باغ چهل ستون دارای شیب کمی است که آب را به جوی ها و کرت ها هدایت می نماید.

پلان باغ چهل ستون اصفهان برای معماران مورد استفاده قرار میگیرد. باغ موزه چهل ستون همه ساله مورد بازدید جهانگردان خارجی و مهمانان داخلی کثیری  است .

منبع : نشاط آوران