در بخش غربی کویر شهر نطنز را مشاهده می کنیم که پس از عبور از زمین های خشک و گذر از مناظر باغ و کوه به گنبد خانقاه شیخ عبدالصمد می رسیم و در ورای باغستان های شهر نطنز، مناره مسجد جامع نطنز اصفهان آشکار می گردد.

در کنار مسجد جامع یا مسجد جمعه نطنز، خانقاه ویران شده و آرامگاه عبدالصمد که در زمان الجایتو بنا شده اند قرار گرفته اند. گنبد مسجد جامع به زمان دیلمیان بر می گردد و قدیمی ترین گنبد در میان گنبدهای دیگر این منطقه است. شبستان گنبد در طی کاوش هایی که صورت گرفت، مربوط به قرن چهارم هجری قمری است. بخش های دیگر مسجد هم، مربوط به قرن هشتم هجری قمری می باشد اما با این وجود تمام مجموعه با هم از هماهنگی خاصی برخوردار است.

مسجد جامع نطنز اصفهان از جمله مساجد گنبد دار است که دارای ساختمان آجری بوده و در بخش هایی از آن، ساروج استفاده کرده اند. معماری که در مسجد جامع نطنز صورت گرفته آجری ساده و بی پیرایه است.

بناهای متصل خانقاه، مناره و سردر مسجد با اینکه از لحاظ ساختار متفاوتند اما ترکیبی زیبا را خلق نموده اند. تزئیناتی که در مسجد و مقبره شیخ عبدالصمد دیده می شود تنها با گچ سفید است اما در خانقاه و مناره کاشی های مینایی نیز به کار رفته است.

هنگامی که به مسجد جامع نطنز نظاره گر می شویم یک شبستان هشت ضلعی گنبد دار، یک صحن، چهار ایوان اصلی، نمازخانه ها و راهروهایی را می بینیم که راهروها باعث می شوند اضلاع صحن به هم مرتبط گردند. هم چنین ازمصالح آجر، آهک و گچ برای پوشش مسجد استفاده کرده اند. مسجد نطنز دارای سه ورودی است و کتیبه ای بر روی یکی از درهای قدیمی قابل رویت می باشد.

صحن مسجد مربعی شکل بوده و کوچه های باریکی در سه طرف صحن وجود دارد. هم چنین در صحن پلکان عریضی است که از طریق آن به قناتی می رسیم که در قدیم برای تأمین آب شرب به کار برده می شد. در چهار طرف صحن نیز شبستان ها و راهروهایی به چشم می خورد.

محرابی در دیوار جنوبی ایوان واقع شده که نقوشی از گل و بوته در بالای این محراب به کار رفته است. مهمترین ایوان مسجد ایوان جنوبی است که از همه ایوان ها عریض تر می باشد.

مقبره شیخ عبدالصمد اصفهانی که در کنار مسجد واقع شده، قبل از مسجد جامع نطنز ساخته شده است و محورشان نسبت به هم ده درجه اختلاف دارد. برای بازدید از این مکان مذهبی تاریخی فرصت را مغتنم شمرده و برای دیدنش به شهر زیبای نطنز مسافرت نمایید.

منبع : نشاط آوران

تپه ای مخروطی شکلی در غرب اصفهان قرار دارد که در بخش های بالایی آن ویرانه هایی ازخشت های ضخیم دیده می شود. هر طبقه از آن ها به وسیله نی هایی که برای مستحکم سازی بنا استفاده می شده جدا گشته است. برخی از مورخان بر این باورند که این بنا از جمله آتشکده های مشهور اصفهان بوده است. تاریخ ایجاد آتشگاه اصفهان و قدمتش به طور دقیق قابل بیان نیست و اما بنا به اظهارات صورت گرفته از زمان دوران ساسانی جدیدتر نمی تواند باشد.

ارتفاع کوه آتشکده از سطح دریا 1680 متر می باشد و جزء منطقه ماربین اصفهان بوده است. ساختمان آتشگاه اصفهان دارای خشت های بسیار بزرگ بوده که در دیگر آثار تاریخی نمونه اش موجود نیست.

کوه آتشگاه به صورت 8 ضلعی و دارای ارتفاع 4 متر است. این بنا دارای 8 درگاه بوده که هرکدام به یک جهت مختلف راه داشته اند. سقفی گنبدی شکلی بر بالای آتشکده قابل رویت است. امروزه بیشتر از دو نیمه درگاه در  کوه آتشکده باقی نمانده است. پی این بنا از آنجایی که برروی صخره طبیعی ساخته شده مصنوعی نمی باشد.

در سمت شمال شرقی بنایی منظم دیده می شود که دارای دیوارهای گل و آجری، طاق نماهای قوسی شکل و طاقچه هایی در دل دیوار است. اما امروزه چیزی از آن ها به جزء دیواری کوتاه به همراه نیم طاقچه ای وجود ندارد. در جهت جنوب شرقی بنا نیز یک تعداد اتاق بوده که توسط پلکانی به هم مربوط گشته بودند که اینک جزء دیوار مخروبه ای چیزی باقی نمانده است.

در اطراف کوه آتشکده اصفهان سه حصار رویت می شود که عبارتند از:

• تله های خاکی انباشته شده با استحکامات بیضوی شکل.
• دیوار مستحکم که به فاصله 4 متر از تله خاکی قرار دارد.
• نزدیک بنای آتشگاه دیواری است که به عنوان حصار به کار برده می شد.

در بین حصارها بناهایی قرار گرفته که محل استفاده نگهبانان بود. در آتشگاه با طی کاوش هایی که صورت گرفته بقایایی از آثار باستانی کشف شده که از جمله آن می توان به سفال ها، کوزه ها، خمره ها و ظروف اشاره کرد.

هم چنین منبع آبی در پایین کوه آتشگاه دیده می شود که قبلا آن را از سنگ های قطعه شده بناهای اطراف ساخته اند.

جهت بالا رفتن از کوه، پله های سنگی برای گذر از مسیر پر پیچ و خم کوه قرار داده اند تا این مسیر را به گونه ای راحت تر طی بتوان کرد.

منبع : نشاط آوران

طایفه سلجوقیان در سال 429 هجری قمری، حکومت ایران را به دست گرفتند. در آن زمان شهر اصفهان یکی از شهرهای آباد ایران بود و تعدادی از سلاطین سلجوقی این شهر را تختگاه عمارت خود قرار داده بودند.

خواجه نظام الملک اصفهان در زمان سلجوقیان وزیر دو تن از شاهان سلجوقی بود و به دلیل نیرومندی اش به اوج قدرت و شکوه رسید. زادگاه خواجه نظام الملک سبزوار بود و ایشان در دوره غزنویان، ملکشاه را که دارای سن کمی بود به شاهی رسانید و امور مملکت کشور را خود به دست گرفت.

نظام الملک علاوه بر حل مشکلات اجتماعی و مملکتی به ایجاد مدارس نیز پرداخت. مدارس ایشان در تاریخ به مدارس نظامیه معروف هستند. هم چنین خواجه نظام الملک اصفهان نگارش کتاب سیر الملوک یا سیاست نامه و پردازش تقویم جلالی با همکاری دانشمندان را نیز انجام دادند.

منطقه طوس را آلب ارسلان غزنوی به  نظام الملک بخشیده بود و ایشان تمام سعی خود را برای آبادانی طوس انجام داد و به گونه ای صورت گرفت که زمینهای طوس را با زیباترین باغ های جهان یکسان می دانستند.

در آخرین سالهای حکومت ملکشاه میان وی و خواجه نظام الملک اختلافاتی پیش آمد که سبب برکناری خواجه نظام الملک شد و ترور ایشان در روز 10 رمضان سال 485 هجری قمری به طرز مشکوکی صورت گرفت.

در کتابهای تاریخی القاب متعددی را به خواجه نظام الملک نسبت داده اند که می توان به وزیر کبیر، تاج الحضرتین، وزیر کبیر، قوام الدین، نظام الملک، اتابک و رضی امیرالمومنین اشاره کرد.

مقبره خواجه نظام الملک اصفهان که دارالبطیخ نیز نامیده می شود در محله دارالبطیخ به معنای بازار سبزی جات واقع شده است. امروزه نام این محله، احمدآباد نامیده می شود.

در تاریخ بیان شده که خواجه نظام الملک در خانه خویش به خاک سپرده شده است. سنگ های مرمری بر قبر خواجه نصب شده و در اطرافش کتیبه هایی از آیات قرآن نگاشته شده است.

براساس گفته های دکتر هنرفر در کتاب تجارب السلف به اینگونه است که ملکشاه در شونیز بغداد به خاک سپرده شده بود اما محمود سلجوقی و ترکان خاتون جسد ایشان را به مدرسه ملکشاهی در محله دارالبطیخ آوردند و احتمال می رود که در مکان مقبره خواجه نظام الملک اصفهان مدفون کرده اند اما به دلیل معروفیت بیشتر نظام الملک این محل را به نام تربت نظام می شناسند.

در مقبره خواجه نظام الملک طوسی هشت قبر دیگر نیز به چشم می خورد که سنگ های مرمری با ارزشی بر روی آن ها قرار گرفته است. این قبور مربوط به خانواده سلاجقه از خاندان ملکشاه می باشند.

در باغ وسیع مقبره مادی معروف فدین جریان داشته که زیبایی خاصی را به آنجا بخشیده بود. هم چنین تا چند سال پیش درخت چنارکهن سالی در کنار سردر آرامگاه خواجه نظام الملک قرار داشت که به چنار دارالطبیخ معروف بود، اما اینک اثری از آن باقی نیست.

منبع : نشاط آوران

از جمله بازارهای بزرگ و با شکوه اصفهان بازار قیصریه است . فضای بزرگی به شکل مدور در وسط بازار به چشم می خورد که دارای گنبد زیبایی است. در اطراف بازار قیصریه کاروانسرای شاهی و بازار ضرابخانه قرار گرفته اند. به دستور شاه عباس کبیر در سال 1011 هجری قمری سردر قیصریه اصفهان را از روی سردر قیصریه آسیای صغیر ساختند. در آن دوران پادشاهان به وضعیت ستارگان توجه داشتند بنابراین در ساعات مبارک به ساخت بناها می پرداختند. بنابراین با توجه به نماد برج قوس در بالای سردر قیصریه این گفته قابل پذیرش است که شروع ساخت در زمانی صورت گرفته که طالع در برج قوس بوده است.

هنگامی که گردشگران و عابران از سردر قیصریه وارد بازار می شوند، مجموعه ای از بناهای باشکوه صفوی را در مقابل دیدگان خود می بینند. بازار قیصریه به بازار شاهی نیز معروف بوده و امروزه در آن زیباترین کارهای دستی و قلمکاری ها انجام می شود.

نام سردر قیصریه برگرفته از نام بازار قیصریه بوده و این بازار از سردر شروع شده و بعد از چارسوی چیت سازها خاتمه می یابد. راسته ای از بازار که در آن اجناس و کالاهای با ارزش به فروش می رسید و توسط بازرگانان ثروتمند اداره می شد قیصریه می گفتند.

معماری که در قسمت قیصریه به کار برده شده نسبت به سایر قسمت های بازار از تزئینات بیشتری برخوردار بوده و اصولی و هندسی تر ساخته شده اند.

سردر ورودی بازار قیصریه اصفهان بسان قوسی است که با کاشی های زیبا مزین شده و در آن نقاشی های زمان صفویه هویدا می باشد. این سردر باشکوه بهترین منظر را به میدان نقش جهان دارد و در زمان صفویان پس از عبور از بازار قیصریه به این سردر می رسیدیم که میدان کهن و قدیمی شهر را به میدان جدید متصل می داده است.

در اطراف سردر قیصریه نقارخانه و نقاشی های بسیار زیبا وجود داشته که اینک از آنها چیزی باقی نمانده است. نقاشی ها برگرفته از جنگ شاه عباس با ازبک ها بود که در طی قرون رنگشان را باخته اند و تنها سایه ای از آن ها وجود دارد. دریچه ای در قسمت ورودی بازار قیصریه قابل مشاهده است که در گذشته مکان ساعتی بزرگ بود.

راسته بازار قیصریه دارای دو طبقه است. درطبقه بالای بازار امور دفتری و بازرگانی قرار دارد و طبقه پایین مختص به مغازه های اصناف متعدد می باشد. هم چنین در این بازار، مساجد و مدارسی قابل رویت است.

منبع : نشاط آوران

اکثر گردشگران وقتی به شهر اصفهان وارد می شوند حتما به محله جلفا سر می زنند. در سال 1012 هجری قمری تعدادی از مردمان ارمنستان به دستور شاه عباس اول صفوی به ایران مهاجرت کردند و ایشان آنها را در شهرهای اصفهان و فریدن سکنی داد. شاه عباس اول، بخشی از املاک خود را برای ساختن محله جلفا در حاشیه زاینده رود اختصاص داد و عده ای ارمنی در این محل ساکن شدند و عده دیگر، در دیگر محلات اصفهان سکونت گزیدند.

در زمان شاه عباس دوم دیگر ارمنیان که در محلات دیگر پراکنده شده بودند به محله جلفا کوچ کردند و در آن جا محله های تبریزی ها و ایروانی ها را نیز ساختند.

توسط ارامنه 24 کلیسا ساخته شد که امروزه 13 کلیسا بیشتر باقی نیست و از مشهورترین کلیساها می توان به کلیسهای وانک، بیت اللحم و مریم اشاره نمود. کلیساهای اصفهان با توجه به جمعیت هر محله کوچک و بزرگ ساخته شده اند.

زیباترین و مشهورترین کلیسای  محله جلفا ، کلیسای وانک است که نام های دیگرش سن سور و آمنا پرکیج می باشد. در زبان ارمنی وانک به معنای کلیسای اعظم است.کلیسای وانک به عنوان حوزه علمیه نصاری برای تربیت کشیشان بوده و کانونی برای ارتباط ارمنیان محله جلفای اصفهان با جهان ارامنه است.

در داخل کلیسای وانک اصفهان تزئیناتی از آب طلا و نقاشی های رنگ روغن از زندگی حضرت مسیح(ع) به چشم می خورد. برج ناقوسی در رو به روی در اصلی کلیسا است که در زمان شاه سلطان حسین صفوی ساخته شده است. درسرتاسر فضای گنبد نمازخانه کلیسای وانک، تصاویر و نقاشی های برگرفته از تصاویر کتب مقدس وجود دارد. این نمازخانه در آن زمان محلی برای اجرای مراسم مذهبی بود.

در حیاط کلیسا چند نفر از بزرگان ارامنه و نمایندگان سیاسی اروپا به خاک سپرده شده اند. هم چنین در کلیسای وانک اصفهان در سال 1322 هجری قمری  موزه و کتابخانه ای ساخته شد که اشیاء نفیسی در موزه نگهداری شده و کتاب های کتابخانه به عنوان منبع در اختیار محققین ارمنی و دیگر ادیان قرار گرفته است.

ذکر این نکته حائز اهمیت است که در این کلیسا نسخه ای از پیمان پیامبر اکرم(ص) با مسیحیان و ارامنه مربوط به سال 4 هجری  وجود دارد.  

در حال حاضر خلیفه ارامنه و هندوستان در محل گنبد بزرگ و زیبای کلیسای وانک حضور دارند.

منبع : نشاط آوران